Όσα προηγήθηκαν, μεσολάβησαν και ακολούθησαν στη Χίο με την έναρξη της επανάστασης του 1821 μπαίνουν στο στόχαστρο του δασκάλου Ηλία Κλεισσά, με την έκδοση ενός μικρού το δέμας βιβλίου αλλά με μεγάλη ιστορική σημασία, από τις εκδόσεις άλφα πι.
Το βιβλίο είναι ένα συνοπτικό μάθημα ιστορίας καθώς ο Ηλίας μας δίνει με σεβασμό μια πολύ ταραγμένη και τραγική περίοδο του νησιού που δυστυχώς είχε ως αποτέλεσμα το γνωστό ολοκαύτωμα. Και ναι μεν υπήρχε τότε επαναστατική διάθεση σε ολόκληρη την Ελλάδα, αλλά ειδικά στην περίπτωση της Χίου είχαμε ολέθρια λάθη. Λάθη που προέρχονταν από έναν βιαστικό ενθουσιασμό που δεν έλαβε υπόψη του την ιδιαιτερότητα του νησιού που διατελούσε σε ένα ημιαυτόνομο καθεστώς.
«Η Χίος κατά την Ελληνική Επανάσταση» ο τίτλος του βιβλίου και ο ερευνητής δάσκαλος, χωρίς να παραλείπει τα ουσιαστικά γεγονότα, επικεντρώνει την προσοχή του σε όσα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για τη συνέχεια. Και ναι μεν έχουν γραφεί πολλά για τη συγκεκριμένη περίοδο, που κατέληξε στην τραγική σφαγή και ιδιαίτερα για την τελευταία, όμως προστίθεται μια ακόμα ψηφίδα στο παζλ.
Η αρχή της τραγωδίας έγινε από λαθεμένες εκτιμήσεις της κατάστασης στο νησί. Αρχικά με την εκστρατεία του Τομπάζη που κατέληξε άδοξα, ενώ παράλληλα οι Τούρκοι ζήτησαν ενισχύσεις. Και ναι μεν η επανάσταση είχε ξεκινήσει στην υπόλοιπη Ελλάδα όμως η Χίος έπρεπε να είναι καλύτερα προετοιμασμένη για να μπει στο χορό. Πιο σώφρων ο Υψηλάντης αποτρέπει για την ώρα να ετοιμάσει νέα εκστρατεία ο Λογοθέτης συνεπικουρούμενος από τον χιώτη Μπουρνιά. Όμως ο Σαμιώτης, αγύριστο κεφάλι, κάνει το δικό του παρά το ότι το νησί δεν ήταν έτοιμο να επαναστατήσει.
Έρχεται, δίνει τις μάχες του, αλλά δεν είναι καθοριστικές, οι Τούρκοι καταφέρνουν και αντιστέκονται και αρχίζει το μακελειό. Και ακολουθούν βέβαια όλα όσα σημάδεψαν ανεξίτηλα την ιστορία του νησιού με τις ανελέητες σφαγές.
Είναι ανατριχιαστικές οι περιγραφές όλων όσα ακολούθησαν με τον Ηλία Κλεισσά να παραθέτει λεπτομέρειες που σοκάρουν. Ιδιαίτερη η αναφορά στο μοναστήρι του Αγίου Μηνά, στη Νέα Μονή, στον Ανάβατο, στο Μελανειός. Και ναι μεν ο Κανάρης πήρε εκδίκηση αλλά ήταν ελάχιστη σε σχέση με όσα προηγήθηκαν.
Στο τέλος ο συγγραφέας παραθέτει και τα ονόματα εκείνων που ευθύνονταν για τις σφαγές. Νεόφυτος Βάμβας, Γιακουμής Τομπάζης, Γεώργιος Λογοθέτης, Αντώνιος Μπουρνιάς. Οι οποίοι μπορεί να είχαν αγαθές προθέσεις, αλλά στο τέλος δεν δικαιώθηκαν.
«Η Χίος κατά την Ελληνική Επανάσταση» αποτελεί ένα ακόμα ντοκουμέντο και έρχεται να προστεθεί σε όλα όσα προηγήθηκαν και αφορούσαν την τραγικότερη περίοδο στην ιστορία του νησιού μας.
Του Δημήτρη Φρεζούλη
