Οι «Πρόσφυγες της Κατοχής» είναι ένα συναρπαστικό οδοιπορικό που μοιάζει με μυθιστόρημα και αποτελεί ένα ντοκουμέντο μνήμης για τη δυσκολότερη δοκιμασία της Χώρας και του νησιού μας τον 20ό αιώνα. Υπολογίζεται ότι φυγαδεύτηκαν από τη Χίο, από το συνολικό πληθυσμό, που έφτανε τις 75.000 κατοίκους, γύρω στις 16.000 με 18.000 άνθρωποι, περίπου το ένα πέμπτο του πληθυσμού.
Χειμώνας βαρύς, πείνα και ανέχεια ήταν τα χαρακτηριστικά της εποχής. Ο κόσμος έδινε μάχη για να κρατηθεί στη ζωή, μετά τη γερμανική εισβολή, και κάποιοι πιο τολμηροί αποφάσισαν να μπουν σε μια βάρκα ή ένα καΐκι και να βρουν διέξοδο σε χώρες που δεν είχαν επηρεαστεί από τον πόλεμο. Άνθρωποι με ζωγραφισμένο τον τρόμο στα πρόσωπά τους, και έχοντας πάρει μόνο τα προσωπικά τους πράγματα, επιβιβάστηκαν όπως - όπως σε καΐκια και βάρκες και αποβιβάστηκαν, πρώτα σε βραχονησίδες και μετά στα παράλια της Μικράς Ασίας, στον πρώτο τους σταθμό.
Μία από τις πρώτες επιλογές ήταν η Τουρκία, με πολλούς πρόσφυγες να ακολουθούν την αντίθετη πορεία με αυτήν που ακολούθησαν οι μικρασιάτες πρόσφυγες 20 χρόνια πριν, το 1922. Επόμενη στάση για τους πρόσφυγες ήταν η Κύπρος, η οποία εκείνη την εποχή βρισκόταν υπό τη βρετανική κυριαρχία. Η Κύπρος δεν είχε μπει στον πόλεμο με οποιονδήποτε τρόπο, πέραν της συμμετοχής χιλιάδων Κυπρίων στον βρετανικό στρατό, μετά την υπόσχεση που έλαβαν πως όταν τελειώσει ο πόλεμος θα τους δοθεί το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Τρίτη στάση οι χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Και τέλος η επιστροφή στο νησί.
Στο νέο βιβλίο καλύπτονται τα κενά που υπήρξαν στο πρώτο. Ειδικότερα η προκατοχική περίοδος και επιγραμματικά η κατοχική, καθώς καλύπτονταν από το προηγούμενο «Η ζωή στην Κατοχή».
Οι μαρτυρίες στηρίζονται κυρίως στις αφηγήσεις των πρωταγωνιστών στον υποφαινόμενο στα πλαίσια της εκπομπής «Ανθρώπινες Διαδρομές» της «Αλήθεια ΤV», αλλά και σε βιβλία και περιοδικά στα οποία φιλοξενήθηκαν κάποιες άλλες μαρτυρίες τους.
Του Δημήτρη Φρεζούλη
