Η 10η Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας. Η αυτοκτονία είναι ένα δραματικό συμβάν, με εκατοντάδες απόπειρες ετησίως και στη χώρα μας, που πλήττει και τον περίγυρο του αυτόχειρα. Για το λόγο αυτό, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.), ήδη από τη δεκαετία του 1990 προτείνει να αναγνωριστεί η αυτοκτονία ως ζήτημα δημόσιας υγείας και να αναπτυχθούν εθνικά προγράμματα πρόληψης, συνδεδεμένα με τις πολιτικές δημόσιας υγείας, ώστε να ενεργοποιηθεί η κοινή γνώμη.
Η αυτοκτονικότητα αρχίζει με τον αυτοκτονικό ιδεασμό, προχωρά στον σχεδιασμό, τη μη ολοκληρωμένη απόπειρα και μπορεί να οδηγήσει στην απόπειρα που καταλήγει σε αυτοκτονία (Κονταξάκης & συν., 2013).
Το άτομο που οδηγείται σε αυτοκτονικό ιδεασμό και σε απόπειρα, συνήθως διακατέχεται από έντονα, δυσφορικά συναισθήματα, όπως απογοήτευση, απελπισία, ενοχές, ντροπή, μοναξιά (Γκαλέμη, Μπαλή & Δουζένης, 2015· Δημούλης & Μπασιώτη, 2018). Αν και συνήθως προϋπάρχει κάποια σοβαρή ψυχική διαταραχή, σε αρκετές περιπτώσεις δεν υπήρχε κάποια διάγνωση. Η απόφαση μπορεί να ληφθεί μετά από παρατεταμένο ιδεασμό, αλλά ενδέχεται και να είναι στιγμιαία, σε μια κατάσταση αιφνίδιας κρίσης που αντιμετωπίζει το άτομο (Kim et al., 2015).
Οι παράγοντες που λειτουργούν επιβαρυντικά, πέραν από την ύπαρξη μιας ψυχικής διαταραχής, όπως αναφέραμε, μπορεί να είναι κάποιο σοβαρό πρόβλημα σωματικής υγείας, οικονομικά προβλήματα, προβλήματα με τον Νόμο, προσωπικές, ερωτικές απογοητεύσεις ή αποτυχίες, να έχει προηγηθεί σωματική, ψυχολογική ή σεξουαλική κακοποίηση (Kretschmar, Butcher & Flannery, 2014· Lutwak, Dill & Saliba, 2013· Miller, Esposito-Smythers, Weismoore & Renshwaw, 2013· Plener, Singer & Goldbeck, 2011· Stack & Scourfield, 2015), και πολλοί άλλοι, ενώ παρατηρείται αύξηση στον αριθμό σε περιόδους κοινωνικοοικονομικών κρίσεων (Khang et al., 2005· Kim et al.,2004· Stuckler et al., 2009· Μπούρας & Λύκουρας, 2011). Συνήθως, περισσότεροι από ένας παράγοντες λειτουργούν επιβαρυντικά για ένα άτομο ώστε να αρχίσει να έχει αυτοκτονικό ιδεασμό και να οδηγηθεί σε απόπειρα. Για το λόγο αυτό, δεν είναι μια απλή διαδικασία το να προσδιοριστούν τα αίτια που οδήγησαν κάποιον αυτόχειρα στην απόφαση αυτή.
Είναι κατανοητό ότι στις μικρότερες, τοπικές κοινωνίες που οι σχέσεις είναι στενότερες, μετά από ένα τραγικό γεγονός, τα μέλη της κοινότητας θα προσπαθούν να καταλάβουν τους λόγους που αυτό συνέβη, ωστόσο αυτό θα πρέπει να γίνεται με προσοχή και σεβασμό στην οικογένεια και στους κοντινούς ανθρώπους του αυτόχειρα, οι οποίοι πέραν από το πένθος τους, μπορεί να έρχονται αντιμέτωποι με έναν κοινωνικό στιγματισμό, αφενός λόγω κοινωνικών και θρησκευτικών ταμπού για το θέμα της αυτοκτονίας, αφετέρου δε, εξαιτίας των υποθέσεων που διακινούνται ως φήμες για δική τους ευθύνη για το απονενοημένο διάβημα του ατόμου που χάθηκε, οι οποίες προξενούν επιπλέον τραύμα σε ανθρώπους που πενθούν.
Για τους λόγους αυτούς, αρκετοί φορείς εκτιμούν ότι μεγάλος αριθμός από αυτοκτονίες και απόπειρες χαρακτηρίζονται ως «ατυχήματα», ώστε να αποφευχθεί ο στιγματισμός τόσο του αυτόχειρα, όσο και του περίγυρού του, με συνέπεια να υπάρχει αβεβαιότητα για τον ακριβή αριθμό αυτοκτονιών (Κλίμακα, 2022).
Στόχος των φορέων ψυχικής υγείας είναι η πρόληψη των αυτοκτονικών συμπεριφορών και για το σκοπό αυτό χρειάζεται ευαισθητοποίηση τόσο της κοινωνίας όσο και των παιδιών και των νέων, επομένως είναι αναγκαίο να υπάρχει συμβολή και της Πολιτείας προς το σκοπό αυτό. Η τοπική κοινωνία χρειάζεται να δείχνει σεβασμό και στήριξη προς τις οικογένειες των αυτοχείρων, αλλά και επαγρύπνηση για αναγνώριση των πρώιμων σημαδιών αυτοκτονικού ιδεασμού σε άλλα μέλη της κοινότητας, όπως με το να λαμβάνει σοβαρά δηλώσεις τους ότι επιθυμούν να πεθάνουν ή να απαλλαγούν από τον πόνο ή επαναλαμβανόμενους αυτοτραυματισμούς (Hawton et a., 2012). Η Πολιτεία μπορεί να ενισχύσει την ευαισθητοποίηση των μαθητών σε θέματα ψυχικής υγείας και πρόληψης στα σχολεία και να στηρίξει το έργο των φορέων ψυχικής υγείας, αλλά και να προωθήσει την καταπολέμηση του στίγματος της ψυχικής ασθένειας (Δημούλης & Μπασιώτη, 2018· Κλίμακα, 2022· Σταυριανάκος & συν., 2014).
Σε περίπτωση που κάποιος διακατέχεται από αρνητικές σκέψεις ή αυτοκτονικό ιδεασμό, μπορεί ο ίδιος ή η οικογένεια ή ο περίγυρός του να αναζητήσουν τη βοήθεια ειδικών, σε δημόσιες ή μη κερδοσκοπικές δομές ή και σε ιδιώτες, αλλά και στην 24ωρα τηλεφωνική γραμμή 1018, που εξειδικεύεται σε θέματα που αφορούν την αυτοκτονία.
