“Ἀκούσας νόει μή πᾶσι πίστευε”.
Πιττακός
Προτού συνεχίσουμε το εγκώμιον της Αμφιβολίας, καλό θα ήταν να εγκωμιάσουμε τη νόηση και να πούμε πως αυτή είναι η ικανότητα τού ανθρώπινου μυαλού να επεξεργάζεται το υλικό που του παρέχουν οι ανθρώπινες αισθήσεις και να διαμορφώνει τις κρίσεις, τις έννοιες και τους συλλογισμούς, καταλήγοντας στη γνώση του γύρω κόσμου. Αυτό θα γίνει μέσω της σκέψης και της κριτικής κάθε νοήμονος ανθρώπου η οποία θα καταλήξει στην κατανόηση των λεγομένων, και δια της αντιληπτικής ικανότητας τού ατόμου, δηλ. στην ικανότητά του να επεξεργαστεί τα λεγόμενα, να καταλήξει στην εύρεση της αλήθειας ή στην αποκάλυψή της.
Διαφορετικά, η αβασάνιστη εμπιστοσύνη και η ευπιστία, υποβαθμίζουν την ορθή κρίση μας. Επίσης, με την αμφισβήτηση ανακαλύπτεις τα “κατά συνθήκην ψεύδη” και αμφισβητείς τις “αγαθές προθέσεις” όσων εκμεταλλεύονται την ανθρώπινη αφέλεια.
Και επειδή στον κόσμο μας σήμερα η ενημέρωση παρέχεται αποκλειστικά σχεδόν από την τηλεόραση (και το διαδίκτυο) η οποία και απορροφά μεγάλο μέρος του καθημερινού μας χρόνου, έχει τεράστια και καθοριστική επίδραση στη διαμόρφωση τής σκέψης και της κοινής γνώμης.
Αν και η τηλεόραση είναι ένα φανταστικό μέσο όχι μόνο για την ενημέρωση, αλλά μπορεί να πει κανείς, και για την εκπαίδευση τού ανθρώπου, εν τούτοις ο ρόλος της είναι προβληματικός με αρνητικές συνέπειες όχι μόνο στην προσωπικότητα των νέων αλλά και των μεγάλων, καθότι η επίδραση της εικόνας ασκεί τεράστια γοητεία, αλλά και επηρεάζει επί το πλείστον αρνητικά, και αυτό μέσω των ειδήσεων τής ενημέρωσης αλλά πολύ περισσότερο μέσω τής “τηλεοπτικής χωματερής” των “μεσημεριανάδικων” και της ψευδούς κατά το πλείστον “διαφημιστικής απάτης”.
Δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς, πως η Τηλεόραση (τηλεοπτικοί σταθμοί) είναι επιχειρήσεις που η βιωσιμότητά τους εξαρτάται από τα κέρδη που προσπορίζονται με βάση την τηλεθέαση η οποία βοηθάει ανάλογες κερδοσκοπικές πρακτικές. Ωστόσο μπορεί κανείς να επικαλεστεί το... ΕΣΡ. Προσωπικά όμως δεν θέλω να επεκταθώ επ’ αυτού... Να πω μόνο, πως η τεχνική της απάτης προηγείται πάντα της τεχνικής του ελέγχου.
Παρόλο που τα παραπάνω ισχύουν στην πλειονότητά τους, εντούτοις η απολυτότητα θα ήταν υπερβολή. Και επειδή η ανάλυση τού θέματος είναι πολύ μεγάλη και δεν μπορεί να ολοκληρωθεί στο πλαίσιο ενός άρθρου, γι’ αυτό θα περιοριστώ στη σταχυολόγηση αν θέλετε των δυσκολιών στην υπεύθυνη άσκηση τού δημοσιογραφικού λειτουργήματος*, και να πω, πως τα άτομα αυτά (οι δημοσιογράφοι) θα πρέπει να είναι απαλλαγμένα από εξαρτήσεις αλλά και από πολιτικά κέντρα εξουσίας, ώστε να μην εξυπηρετούν ιδιωτικά συμφέροντα με κύριο σκοπό το κέρδος. Αλλιώς, τέτοιοι τηλεπαρουσιαστές & δημοσιογράφοι δέχονται βιασμό της συνείδησής τους.
Είναι φανερό λοιπόν, πως χρειάζεται κριτική σκέψη και μεγάλη δύναμη για να μπορεί κανείς να αξιολογήσει τις όποιες διαθέσιμες πληροφορίες - ειδήσεις.
Ωστόσο το να έχει κανείς τη δύναμη να αξιολογήσει αλλά και να κρίνει όχι μόνο τις ειδήσεις, αλλά και ότι μας προβάλλει ή την όποια ενημέρωση μας παρέχει η τηλεόραση, είναι υποστηριχτικό κάθε δημοκρατικού πολιτεύματος· του οποίου η λειτουργία στηρίζεται πρωτίστως στην αλήθεια ή στην αναζήτησή της, παράλληλα όμως με την δυνατότητα αξιολόγησης εκ μέρους των πολιτών, ή αν θέλετε των αρμοδίων αρχών, όχι μόνο όσον αφορά τα ακροάματα αλλά και τα θεάματα τής μικρής οθόνης.
Βέβαια είναι αφέλεια το να πιστεύει κανείς πως ο πολίτης - τηλεθεατής έχει τη δυνατότητα να...πατήσει το κουμπί να αλλάξει κανάλι ή να κλείσει την τηλεόραση.
Η ανάλυση τού προβλήματος αυτού επιβάλει γνώση και ελεύθερη κριτική που μπορεί να φτάσει μέχρι το επίπεδο τού ηρωισμού.
Όμως -δυστυχώς- η οκνηρία συμπαραστέκεται της αδιαφορίας. Ωστόσο η αλλαγή των παραπάνω θα συμβάλει στην ομαλή δημοκρατική πορεία, παράλληλα και στη θωράκιση των δημοκρατικών θεσμών. Αυτό βέβαια θα επιτευχθεί μέσω αμφισβήτησης των δοξασιών και της προσπάθειας να κατακτήσουμε την αλήθεια με ορθολογικά κριτήρια. Η αξία των οποίων θα γίνει αντιληπτή και θα συμβάλλει τα μέγιστα στην ανάπτυξη τής κοινωνικής συνείδησης.
Στο επίπεδο τής ενημέρωσης, η αντικειμενικότητα αλλά και η κριτική των λεγομένων είναι βέβαιο πως όχι μόνο συμβάλλει, αλλά και ελέγχει τις αποφάσεις των κυβερνώντων τής κάθε χώρας, καθότι ο πλήρως, ορθώς αλλά και πολύπλευρα ενημερωμένος πολίτης είναι δεδομένο πως αποκτά κριτική αλλά και ορθή σκέψη.
Παρόλα αυτά, θεωρείται κοινά παραδεκτό πως το φαινόμενο τής εσκεμμένης ενημέρωσης ή της παραπληροφόρησης μαστίζει κυριολεκτικά την εποχή μας. Σε αυτό συμβάλλουν, θεωρώ αποφασιστικά, η πίεση που ασκούν οι λεγόμενοι “καναλάρχες” για την εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων, που παράλληλα με τις επιλογές των κυβερνήσεων αξιοποιούν ή και προσβλέπουν σε αδιαφανείς στοχεύσεις.
Είναι φανερό λοιπόν, πως η ορθή και αμερόληπτη ενημέρωση, εξαρτάται από την ποιότητα τού Δημοκρατικού πολιτεύματος τής κάθε χώρας και τον έλεγχο που ασκεί με τον τρόπο του ο ορθώς ενημερωμένος πολίτης.
Ένας από τους όρους τής Δημοκρατικής ενημέρωσης, είναι η μη διαστρέβλωση αλλά και η εφαρμογή των παραπάνω, ξεπερνώντας κάθε είδους υπερβολές. Γιατί στην ουσία προωθούν τη βεβαιότητα τού ανόητου αφού επιμένουν στο συναίσθημα που δημιουργεί εκτός από απόψεις, και ανάλογη ψυχική διάθεση που βοηθάει στο να γίνονται οι ακροατές ή οι τηλεθεατές παθητικοί και αναντίρρητοι δέκτες, όχι μόνο των όσων λέγονται στις ειδήσεις τής τηλεόρασης αλλά και στα διαδικτυακά μέσα.
Καταλήγοντας να πούμε, πως η απαίτηση του ανθρώπου να αποκτήσει ενημέρωση και γνώση χωρίς προσπάθεια, είναι αυταπάτη γιατί προσκρούει εν πολλοίς στην αδυναμία του να έχει τις δικές του σκέψεις. Πράγμα που ευνοούν οι σημερινές συνθήκες που προωθούν τα κατά συνθήκην ψεύδη ως συνειδητή επιλογή που στραγγαλίζει τη λογική κρίση.
Καθότι το -ουσιαστικά απομονωμένο- σήμερα άτομο μαζοποιείται και “γεμίζει” το κεφάλι του με ότι του προσφέρεται, χάνει το εγώ του, ενώ ταυτόχρονα θεωρεί τον εαυτό του όχι μόνο ελεύθερο, αλλά και σημαντικό στο κοινωνικό προτσές δηλ. στην κοινωνική εξέλιξη.
Σημείωση: η λέξη προτσές (το) είναι γερμανική (prozess) και σημαίνει διαδικασία, πορεία ενός φαινομένου. Αναφέρεται και είναι Μαρξιστική ορολογία πρβλ. επαναστατικό προτσές, ιστορικό προτσές κ.λπ.
* Λειτούργημα είναι η υπηρεσία ή το αξίωμα του εργαζόμενου λειτουργού τού Δημοσίου, ή η κοινωνική αξία ενός επαγγέλματος π.χ το λειτούργημα τού δασκάλου, του γιατρού, του δημοσιογράφου, τού...βουλευτή κ.α Σχ. λέξη “υπηρεσία” (η) ρ. υπηρετώ / θεραπεύω = εργασία που εκτελείται κατόπιν εντολής, προσφορά υπηρεσίας, εξυπηρέτηση κάποιου.