“Πρώτιστα Χάος εγένετο
αυτάρ έπειτα Γαία ευρύστερνος…
ηδέ έρως, ος κάλλιστος εν αθανάτοις θεοίς… (Ησιόδου Θεογονία 116)
Αν και το θέμα αυτό μας έχει απασχολήσει και στο παρελθόν, εντούτοις είναι τόσο αξιόλογο που αξίζει να αναφερθούμε ξανά σε αυτό, μια και το θεωρώ ανεξάντλητο και από ιστορικής, φιλολογικής, κοινωνικής αλλά και γλωσσικής πλευράς.
Βλέπουμε πως οι λέξεις αυτές υπάρχουν από την Ελληνική αρχαιότητα, και διαισθητικά δημιουργήθηκαν αμέσως μετά το χάος και την ευρύστερνον γην.
Αν και οι δύο αυτές λέξεις είναι φαινομενικά παρόμοιες, εν τούτοις ο πραγματικός έρως, όπως τον αντιλαμβανόμαστε σήμερα, είναι άγνωστος κατά την εμφάνιση του ανθρώπου πάνω στη γη δηλ. στους άγριους, και δεν υπερέβαινε τα όρια τής σαρκικής ηδονής, αφού αμφισβητήτο ακόμη εάν οι γυναίκες είναι άνθρωποι ή σκεύη ηδονής. Αργότερα “συμπληρώθηκε” με την πολυπλοκότητα τής συναισθηματικής σύνδεσης, με τη διαιώνιση τού είδους, ως δημιουργός τής ζωής. Ο έρωτας ξεκινάει από το συναίσθημα και υπερβαίνοντας κάποιους μηχανιστικούς κανόνες και επιβητορικές διαδικασίες, οδηγεί τον άνθρωπο πέραν από τα σαρκικά και τα γήινα… γιατί ο έρωτας πεθαίνει δια του θανάτου και ο θάνατος γεννιέται δια του έρωτος· ή απλούστερα, ο έρωτας είναι το αντίθετο τού θανάτου. Ο έρωτας είναι μία κορυφαία και γι’ αυτό υγιής ανθρώπινη πράξη που πρωταγωνιστεί στην ανθρώπινη ύπαρξη, και γι’ αυτό ο ρόλος του είναι βασικός -ίσως ο βασικότερος- στην πορεία μιας κοινωνίας· καθότι είναι ανίκητος στις ανθρώπινες και κοινωνικές αντιξοότητες. Τον έρωτα δεν πρέπει να τον αντιλαμβανόμαστε ως μεταφυσικό φαινόμενο, αλλά μέσα από τον πόθο και την φιληδονία η οποία δεν υπερβάλει, μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στην απόλαυση τού αγαθού και την ευτυχία. Ο έρωτας υμνήθηκε από την αρχαιότητα μέσω της Μούσας τής ερωτικής ποίησης την ΕΡΑΤΩ. Η λέξη Έρως, δεν εκφράζει μόνο το σαρκικό πάθος ή την επιθυμία όσο ισχυρή και να είναι αυτή. Ο Έρως έχει κοσμογονική και παγκόσμια επιθυμία και επίδραση επί καλώ, και ως ορμητική κίνηση, ερωή γίνεται έσρος ανίκητος (πρβλ. Έρως ανίκατε μάχαν…) Και αυτός είναι ο κεραυνοβόλος έρως, ο ιδέρως, δηλαδή αυτός που άμα το ιδείν εράν.
Και λίγα λόγια για την αγάπη η οποία ερμηνεύεται ως στοργική αποδοχή, φιλανθρωπία ακόμα και συνήθεια ή ευχαρίστηση. Η αγάπη είναι ένα “καλό” ένστικτο που μπορεί να αποφύγει το ένστικτο τής κατοχής χωρίς την επιθυμία κάποιας ιδιοκτησίας. Έτσι, την αγάπη μπορεί να τη δει κανείς και ως συναίσθημα στοργής, συμπάθειας ακόμα και φιλίας. Την σημασία τής αγάπης τονίζει και ο Απόστολος Παύλος στην προς Κορινθίους Α΄Επιστολή γράφοντας: “ Η αγάπη μακροθυμεί (δηλ. ανέχεται, είναι μεγαλόψυχη), χρηστεύεται (κάνει καλό) ού περπερεύεται (δεν αυθαδιάζει), ου φυσιούται (δεν υπερηφανεύεται), ούκ ασχημονεί, ου ζητεί τα εαυτής, πάντα στέργει (αγαπά, στηρίζει ψυχολογικά), πάντα ελπίζει...” Η λέξη αγάπη ετυμολογείται συνήθως εκ του άγαν [=λίαν] + πάομαι = αποκτώ, κατέχω. Η λέξη αγαπώ υπάρχει και στο Όμηρο (φ 289 “ούκ αγαπάς”). Επίσης υπάρχει και η λ. Ανταγάπησις που σημαίνει αμοιβαία αγάπη καθώς και η φιλότης που σημαίνει και έρως & αγάπη ρ. φιλώ = αγαπώ σχετ. λ. o πόθος, που ερμηνεύεται ως ισχυρά ερωτική έλξη. Τέλος; ο ίμερος, που σημαίνει ισχυρά επιθυμία, μέριμνα αλλά και έρως.
Αυτά τα ελάχιστα για δύο ωραιότατες και πλούσιες λέξεις.