Ο ρουκετοπόλεμος μεταξύ τών ενοριών Αγίου Μάρκου και Παναγιάς Ερειθιανής, κατά τη βραδιά τού Μεγάλου Σαββάτου, είναι ένα παλιό έθιμο, το οποίο όμως είναι γεγονός ότι κατά την τελευταία εικοσαετία προσέλαβε χαρακτήρα διαφορετικό απ’ αυτόν που είχε. Δηλαδή, τα τελευταία χρόνια, το έθιμο ξέφυγε από τον κανόνα τού μέτρου ο οποίος το διείπε και προσαρμόστηκε αυτό στα δεδομένα τής σύγχρονης τηλεθέασης: έγινε τηλεοπτικό θέαμα εμπορικό που υπηρετεί πλέον τις ανάγκες τής παγκόσμιας τηλεοπτικής αγοράς. Ως εκ τούτου οι Βρονταδούσοι ρουκετατζήδες, άθελά τους, έχουν μετατρέψει τούς εαυτούς τους σε εργαλεία αυτής τής λίαν κερδοφόρας – για κάποιους! – τηλεοπτικής αγοράς. Θα παρουσιάσω κάποιες πλευρές αυτού τού «εθίμου» και θα προτείνω τη μόνη πλέον ενδεδειγμένη λύση για την υγιή επιβίωση αυτής τής εθιμικής συνήθειας.
Η πλευρά τών ζημιών-οικονομική παράμετρος: Είναι γεγονός, όσο κι αν καταβάλλεται προσπάθεια από κάποιες πλευρές υποτίμησης αυτής τής παραμέτρου, ότι υφίσταται υλική ζημιά για πολλούς από τους περιοίκους τών δύο εκκλησιών. Σε τελική ανάλυση, αυτοί οι άνθρωποι δεν χρωστάνε τίποτα ώστε κάθε χρόνο να προβαίνουν σε αποκατάσταση τών βλαβών – μικρών ή μεγάλων – επί των οικιών τους. Η σημερινή εποχή τής οικονομικής δυσπραγίας δεν αφήνει περιθώρια για τέτοιου είδους δαπάνες ακόμα και στους πιο καλοστεκούμενους από οικονομική άποψη.
Η ψυχολογική-ηθική παράμετρος: Άραγε πόσοι απ’ όσους με ακραία βουλιμία παρακολουθούν είτε από κοντά είτε μέσω τών τηλεοράσεών τους το συγκεκριμένο θέαμα μπαίνουν στη θέση εκείνων που τα σπίτια τους βρίσκονται δίπλα στις δυο εκκλησιές; Κατανοεί κανείς το δράμα αυτών τών ανθρώπων οι οποίοι όχι μόνο δεν αισθάνονται την κατάνυξη και το θρησκευτικό κλίμα τών ημερών τού Πάσχα αλλά απεναντίας είναι υποχρεωμένοι, όταν όλοι οι άλλοι διασκεδάζουν από το εν λόγω θέαμα, οι ίδιοι να βρίσκονται σε κατάσταση επιφυλακής και επαγρύπνησης προκειμένου αφενός να προστατέψουν τις περιουσίες τους και αφετέρου να μην καούν; Αντιλαμβάνεται κανείς την ψυχολογική και συναισθηματική βία που εισπράττουν οι περίοικοι τών δυο εκκλησιών, όταν είναι καταδικασμένοι, την ώρα που όλοι οι άλλοι κάνουν Ανάσταση στα σπίτια τους με τους οικείους τους και τρώνε στο πασχαλινό τραπέζι, οι ίδιοι να βρίσκονται σε κατάσταση συναισθηματικής διέγερσης και να κάνουν απολογισμό τών ζημιών που υπέστησαν;
Η θρησκευτική-τελετουργική παράμετρος: Αν θέλει κάποιος να νιώσει την κατάνυξη και τη θρησκευτική ατμόσφαιρα τής ακολουθίας τού Μεγάλου Σαββάτου, ο καλύτερος τόπος σίγουρα δεν είναι η Ερειθιανή ούτε ο Άγιος Μάρκος. Και τούτο επειδή εκεί, λόγω τών «πολεμικών συνθηκών» που επικρατούν, το κλίμα τής θρησκευτικής κατάνυξης και περισυλλογής ακυρώνεται. Συνεπώς, εκτός τών προαναφερθέντων, δια του τρόπου με τον οποίο υλοποιείται το συγκεκριμένο έθιμο, στην ουσία αχρηστεύεται και ακυρώνεται η ιερουργία τού Μεγάλου Σαββάτου, για όσους βέβαια εξακολουθούν να βλέπουν τη Μεγάλη Εβδομάδα ως αφορμή ατομικής περισυλλογής και πνευματικής ανασύνταξης και όχι ως ευκαιρία καταναλωτικού θεάματος και εσωτερικής αποδιοργάνωσης. Και για να προλάβω πιθανές ενστάσεις επ’ αυτού τού τελευταίου που σημειώνω, ότι δηλαδή στις συγκεκριμένες εκκλησίες ουσιαστικά ακυρώνεται η ιερουργία, δεν έχετε παρά να επισκεφθείτε τη βραδιά τού Μεγάλου Σαββάτου τον Άγιο Μάρκο ή την Παναγιά Ερειθιανή. Στους περιβόλους τών δυο εκκλησιών παρελαύνουν τα τηλεοπτικά συνεργεία, λες και πρόκειται να μεταδώσουν κάποιον ποδοσφαιρικό αγώνα. Η εικόνα που κυριαρχεί πέριξ τών δυο εκκλησιών είναι εικόνα τύρβης και ταραχής: συνονθύλευμα ανθρώπων περίεργων να δουν και να κορέσουν τα μάτια τους, άπειρα τηλεοπτικά συνεργεία, εγχώρια και ξένα, που επιδιώκουν να στείλουν την «αποκλειστικότητα» τού θεάματος στις τηλεοπτικές βιομηχανίες που το καθένα υπηρετεί, τουρίστες είτε Έλληνες είτε Τούρκοι που φωτογραφίζουν και βιντεοσκοπούν με ακραία βουλιμία τα συμβαίνοντα. Γίνεται αντιληπτό ότι υπό αυτές τις συνθήκες οχλαγωγίας και αλλοπρόσαλλου συρφετού καταλύεται ακόμα και η ελάχιστη προσπάθεια ατομικής περισυλλογής και κατανυκτικής αυτοσυγκέντρωσης. Μέσα σε αυτό το κλίμα οι ιερουργούντες – ιερείς και ψάλτες – φαντάζουν πρόσωπα τραγικά! Ψάλλουν άραγε για ποιους;; Μόνοι τους τα λένε και μόνοι τους τ’ ακούν! Επομένως, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, υπό τις υπάρχουσες συνθήκες η ίδια η θρησκευτική πτυχή ακυρώνεται. Ο όλος τρόπος εκμετάλλευσης και εμπορικής χρησιμοποίησης τού συγκεκριμένου θεάματος αφενός ευτελίζει το έθιμο μετατρέποντάς το σε εμπορικό και καταναλωτικό αγαθό και αφετέρου εξευτελίζει τα Θεία.
Επιτρέψτε μου την κατάθεση μιας ανάλογης προσωπικής εμπειρίας επ’ αυτού τού θέματος: κατάγομαι από το χωριό Βουνός τής νότιας Χίου. Στα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια, πριν από 40 χρόνια περίπου, κατά τις μέρες τής Μεγαλοβδομάδας γινόταν μεγάλη κατάχρηση κροτίδων και βεγγαλικών όχι μόνο από μικρά παιδιά αλλά και από ενήλικες. Αποτέλεσμα αυτής τής χωρίς μέτρο ρίψης κροτίδων ήταν πολλές γυναίκες, κυρίως μεγάλης ηλικίας, να μην εκκλησιάζονται κατά τις μέρες εκείνες λόγω τού φόβου τους απέναντι στα πασχαλιάτικα εκρηκτικά. Μια από εκείνες τις γυναίκες, που ποτέ δεν πήγε στην εκκλησία κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα, ήταν και η μάννα μου, η οποία πάντως ήταν όλο τον υπόλοιπο χρόνο κανονικά εκκλησιαζόμενη. Θέλω να πω ότι η έλλειψη μέτρου στην παιδιά κάποιων φέρνει αποτελέσματα σε βάρος τής ανάγκης κάποιων συνανθρώπων μας για εσωτερική και πνευματική ανασύνταξη.
Η εμπορική παράμετρος: Είναι γεγονός ότι ο ρουκετοπόλεμος, με τον τρόπο που προβλήθηκε από τα ΜΜΕ κατά τα τελευταία χρόνια, θεωρήθηκε βασικός πυλώνας τής εγχώριας τουριστικής βιομηχανίας: τουριστικοί πράκτορες, ξενοδόχοι, εστιάτορες και πολλοί άλλοι από το χώρο που παρέχει τουριστικές υπηρεσίες περιμένουν πώς και πώς την έλευση επισκεπτών στο νησί, με των οποίων το χρήμα προσδοκούν την αναζωογόνηση τής πεθαμένης τοπικής οικονομίας. Σίγουρα και αυτοί οι άνθρωποι έχουν τα δίκια τους, όπως βέβαια έχουν τα δίκια τους και οι θιγόμενοι.
Πρόταση: Το συγκεκριμένο έθιμο ζει πάρα πολλά χρόνια και βεβαίως θα εξακολουθήσει να υφίσταται και στο μέλλον. Το εθιμικό δίκαιο πολλές φορές έχει ισχύ δραστικότερη και απ’ αυτήν τού γραπτού δικαίου. Όμως η λειτουργία τού εθίμου πρέπει να γίνεται πλέον από διαφορετική βάση. Πρέπει το έθιμο να δρομολογηθεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε κανείς να μη βλάπτεται και όλοι να είναι ευχαριστημένοι. Και ο τρόπος αυτός είναι ο εξής ένας: πρέπει, από του χρόνου κιόλας, ο ρουκετοπόλεμος να διεξάγεται σε καινούργιο χώρο, στους πρόποδες τού Αίπους (στην περιοχή τού Αγίου Μακαρίου). Τα πλεονεκτήματα από τη χρήση νέου χώρου για τη διεξαγωγή τού εθίμου είναι πρόδηλα και αυτονόητα:
α) θα απαλλαγούν επιτέλους οι δυο ενορίες, του Αγίου Μάρκου και της Ερειθιανής, από ένα έθιμο που, απ’ ό,τι φαίνεται, αποδείχτηκε μέγα βάσανο για κάποιους.
β) το έθιμο θα υλοποιείται και πάλι περίπου στο φυσικό του χώρο. Δηλαδή θα διεξάγεται στην περιοχή ύπερθεν Αγίου Μάρκου και Ερειθιανής, μια περιοχή που εξασφαλίζει στο εν λόγω θέαμα μεγαλύτερη πανοραμικότητα και φαντασμαγορία.
γ) οι Αγιομαρκούσοι και Ερειθιανούσοι ρουκετατζήδες είτε θα πρέπει να «συμμαχήσουν» και να εκτοξεύουν τις ρουκέτες τους από κοινού προς ανατολική κατεύθυνση μέσα στη χαράδρα τού Βροντάδου είτε, αν θέλουν να διατηρήσουν την αυτοτέλειά τους, μπορούν να δεσμεύσουν η κάθε πλευρά έναν δικό της τομέα ως χώρο εκτόξευσης.
δ) οι επισκέπτες θα μπορούν να παρακολουθούν το θέαμα και να το καταγράφουν, βιντεοσκοπώντας το και φωτογραφίζοντάς το, είτε από τις περιοχές τού Αγίου Μάρκου και της Ερειθιανής είτε από την ευρύτερη περιοχή τού Βροντάδου.
ε) οι ζημιές αυτομάτως θα εκλείψουν. Η μόνη εργασία που θα απομένει για την άλλη μέρα θα είναι η περισυλλογή των ρουκετόξυλων, την οποία θα πρέπει να επωμίζονται τα ίδια τα συνεργεία τών ρουκετατζήδων.
στ) ο Δήμος, η Αστυνομία και η Πυροσβεστική απλώς θα επιβλέπουν την όλη διαδικασία ώστε η διεξαγωγή της να τελείται κατά τρόπο απολύτως ασφαλή και ακίνδυνο για όλους.
ζ) τέλος, η θρησκευτική τάξη θα αποκατασταθεί: οι δυο εκκλησιές θα ξαναγίνουν χώροι λατρείας και προσευχής και όχι «ποδοσφαιρικά γήπεδα».
Έχω λοιπόν τη γνώμη ότι αυτή είναι η μόνη υγιής βάση για τη συνέχιση λειτουργίας τού εθίμου. Διότι, εδώ που έφτασαν τα πράγματα – όπου κάποιοι Ερειθιανούσοι και Αγιομαρκούσοι, έστω και λίγοι, αρνούνται πεισματικά να τοποθετηθούν μπροστά από τα σπίτια τους προστατευτικά πλέγματα, κάτι άλλωστε που το δικαιούνται!! – άλλη λύση για την επιβίωση τού εθίμου δεν υπάρχει. Κι ας μη μας διαφεύγει ποτέ μια παμπάλαιη και σοφή παραίνεση: η ελευθερία σου σταματά εκεί που παρεμποδίζει την ελευθερία του άλλου. Δημοκρατία είναι να μην ενοχλείς το διπλανό σου ούτε με λόγια ούτε με έργα. Δεν είναι δημοκρατία και ελευθερία να κάνω το κέφι μου σε βάρος άλλων, έστω και σε βάρος ενός!!
Καλή Ανάσταση και καλή φώτιση σε όλους μας!!
[Σημείωση: έστω και τώρα, την έσχατη στιγμή, υπάρχει η δυνατότητα να διεξαχθεί το έθιμο στους πρόποδες τού Αίπους, αφού βεβαίως γίνουν τάχιστα όλες οι απαραίτητες ενέργειες προς τούτο, ώστε να μην απογοητευθούν οι ρουκετατζήδες που δούλεψαν επί πολύ χρόνο ούτε όσοι επισκέφθηκαν το νησί μας γι’ αυτό το λόγο αλλά ούτε και να ζημιωθούν οι επαγγελματίες τού τουριστικού χώρου].
Μεγάλη Παρασκευή 2016, ώρα 16.30΄
Λεωνίδας Πυργάρης
Σ.Σ Καλά διαβάζετε το άρθρο είναι... περσινό αλλά ένα χρόνο τώρα δεν άκουσε κανείς