Πρώτο μέρος από την εισήγηση του πανεπιστημιακού ιστορικού Ευγένιου Μιχαήλ για το βιβλίο «Χίος οι πρόσφυγες της Κατοχής»:
«Πρώτη φορά που συνάντησα τα γραπτά του Δημήτρη Φρεζούλη ήταν το 1998 όταν, μετά τη σχολή μου ήμουν φαντάρος εδώ, πρώτα στο 221 και μετά στου Γκιάλα, και πέρναγα τα πρωινά από την πόλη για να πάρω τις τοπικές εφημερίδες (Πρόοδος, Δημοκρατική, Αλήθεια) να τις πάω στην ταξιαρχία. Τότε τον πρωτοδιάβασα και πρωτογνὠρισα το λόγο και το ύφος του, και τον θαύμασα. Πολλά άλλαξαν έκτοτε.
Ο Φρεζούλης όμως συνεχίζει να καταγράφει τα «απλά και καθημερινά». Ως αναγνώστης, θεωρώ τα θέματά του εξαιρετικά και το γράψιμό του γλαφυρό. Ως ιστορικός, θεωρώ τα γραπτά του πολύτιμα. Είναι νομίζω ο πιο σημαντικός χρονικογράφος της σύγχρονης ιστορίας της Χίου. Έχει δημιουργήσει ένα ογκώδες αρχείο, που για τον ιστορικό της κοινωνικής μικρο-ιστορίας του νησιού είναι θησαυρός.
Αυτά τα λέω, προκειμένου να τον ενθαρρύνω να συνεχίσει να κάνει αυτές τις καταγραφές. Όχι απλά «τις απολαμβάνουμε». Τις χρειαζόμαστε.
Σήμερα είμαστε εδώ, όμως, για να γιορτάσουμε όχι τον Φεζούλη ως σύγχρονο χρονικογράφο, αλλά ως λαïκό ιστορικό, ως συλλέκτη και αναμεταδότη των μνημών των καθημερινών ανθρώπων της Χίου. Και εδώ ο Φρεζούλης καλύπτει μια μεγάλη ανάγκη: να μάθουμε την ιστορία της κοινωνίας μέσα στην οποία ζούμε. Και να τη μάθουμε όχι λειψή, αλλά γεμάτη.
Αν και το παρελθόν μάς απασχολεί σήμερα περισσότερο από ποτέ, αυτή η ενασχόληση είναι γεμάτη κενά. Μιλάμε για την μακρινή αλλά και την πρόσφατη ιστορία όλο με ατάκες, συνθήματα, και μύθους. Κυνηγάμε το εύκολο συναίσθημα και τις εύκολες λεζάντες - για παράδειγμα τη νοσταλγία και τον θυμό, ή την ανάγκη ταύτισης θυμάτων, ηρώων και εχθρών.
Αυτό εδώ το βιβλίο του Φρεζούλη περιλαμβάνει πολλές περιπέτειες, πολλά συναισθήματα και πολλούς ήρωες. Δεν περιέχει όμως μόνο αυτά. Πάνω από όλα έχει ανθρώπινες ιστορίες σε όλη την περιπλοκότητά τους. Είναι χτισμένο πολύ απλά. Προχωράει χρονολογικά, από τα προκατοχικά στην κατοχή, από τη διαφυγή των προσφύγων στην άφιξή τους στις απέναντι ακτές, και από το διασκορπισμό τους σε όλες τις γωνιές της βρετανικής αυτοκρατορίας ως την επιστροφή τους. Σε κάθε κεφάλαιο παρακολουθούμε τα βήματα των ίδιων πρωταγωνιστών –δυο, τρεις ντουζίνες αφηγητές- με τους οποίους γρήγορα δενόμαστε, ανυπομονώντας να φτάσουμε στο επόμενο κεφάλαιο για να δούμε την επόμενη φάση της περιπέτειάς τους.»
Του Δημήτρη Φρεζούλη
