Ένας καλόγερος στο… Νοσοκομείο των Τούρκων το 1912

Ένα χειρόγραφο, που διέσωσε και ανέδειξε ο Ανδ. Μιχαηλίδης για πρώτη φορά μας δείχνει την απελευθέρωση του νησιού από την πλευρά του… εχθρού.

Όπου εχθρός βέβαια δεν είναι ο συγγραφέας αυτού του χειρογράφου ντοκουμέντου, αλλά μας περιγράφει τέλεια πώς ζούσαν και τι αντίληψη των πραγμάτων είχαν οι τούρκοι στρατιώτες, όταν έπρεπε να υπερασπιστούν τη διατήρηση της σκλαβιάς του νησιού, υπακούοντας στις διαταγές του σκληροτράχηλου Διοικητή τους, Ζιχνή Βέη.

Και μάλιστα από ένα χώρο ιδιαίτερα ευαίσθητο. Το Νοσοκομείο των στρατευμάτων κατοχής, που δεν ήταν παρά το Μοναστήρι των Αγίων Πατέρων.

Το ντοκουμέντο αυτό το οφείλουμε στον γιατρό Ανδρέα Μιχαηλίδη, επίμονο ερευνητή της χιακής ιστορίας και από την πλευρά της ιατρικής, που ανακάλυψε το χειρόγραφο αυτό και μάλιστα ιδίοις εξόδοις το εκτύπωσε σε ένα φυλλάδιο, παραχωρώντας μας τη δημοσίευση στην ΑΛΗΘΕΙΑ (13/11/23) μέσω της οποίας ο χιακός λαός έχει στη διάθεσή του ένα ακόμα άγνωστο, μέχρι σήμερα, ιστορικό στοιχείο της απελευθέρωσής του.

 

ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΑΠΑΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΤΟ 1912

Σελίδες ημερολογίου Συμεώνος μοναχού Αγιοπατερίτου

 

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Κατά τον ευθετισμό των βιβλίων της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Σκήτης των Αγίων Πατέρων του Προβατείου Όρους της Χίου, εντοπίστηκε δεσμίδα χειρογράφων φύλλων με εξαιρετικό ιστορικό ενδιαφέρον.

Πρόκειται για 22 φύλλα, γραμμένα και στις δύο όψεις, διαστάσεων 21Χ13,5 εκ., με αρίθμηση των σελίδων από το 1 μέχρι το 44. Το κείμενο έχει γραφεί με κόκκινη μελάνη μέχρι τη σελίδα 29, με μαύρη μέχρι τη σελίδα 33 και στη συνέχεια και μέχρι το τέλος με γαλάζια, με τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα. Η αρίθμηση έγινε μέχρι τη σελίδα 29 (εκτός των σελίδων 14 και 15) επάνω και δεξιά στο recto κάθε φύλλου και μόνο για τις μονές σελίδες, ενώ οι υπόλοιπες, όπως και το verso των προηγουμένων έχουν γίνει με μολύβι, πιθανότατα με τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα. Το χαρτί είναι τετραγωνισμένο, σε καλή γενικά κατάσταση, με λίγες οξειδώσεις και ελάχιστες φθορές. Μέχρι τη σελίδα 12 είναι ελαφρά γαλάζιας απόχρωσης, ενώ το υπόλοιπο λευκό, κιτρινισμένο από το χρόνο. Όλα τα φύλλα είναι πρόχειρα δεμένα με σκουρόχρωμη κλωστή, χωρίς εξώφυλλο.

Η γραφή είναι ευανάγνωστη με πλάγια καλλιγραφημένα γράμματα. Στο κείμενο έχουν γίνει διορθώσεις, με διαγραφές και προσθήκες λέξεων ή φράσεων, με μαύρη κυρίως μελάνη, με τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα. Οι σημειώσεις, με τη μορφή ημερολογίου καταγράφουν τα γεγονότα, όπως αυτά σχετίζονται με τη ζωή της Σκήτης, κατά το χρονικό διάστημα 11 Νοεμβρίου, μέχρι και 12 Δεκεμβρίου 1912. Δεν έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα άλλες σημειώσεις για το υπόλοιπο διάστημα μέχρι και τις 21 Δεκεμβρίου, οπότε και έγινε η παράδοση του τούρκου Στρατιωτικού Διοικητή της Χίου στις ελληνικές δυνάμεις. Η συρραφή άλλωστε των φύλλων που εντοπίστηκαν δεν αφήνει περιθώρια για την ύπαρξη και άλλων χειρογράφων φύλλων. Η εκδοχή βέβαια αυτή δεν θα πρέπει να αποκλειστεί με βεβαιότητα. Η αναφερόμενη για παράδειγμα επιστολή του τούρκου Στρατιωτικού Διοικητή Ζιχνή Μπέη, η οποία μνημονεύεται ως επισυναπτόμενη, δεν περιλαμβάνεται,

Κατά την αντιπαραβολή διαφόρων χειρογράφων που απόκεινται στη Σκήτη, εντοπίστηκε ο συγγραφέας του χειρογράφου ημερολογίου. Πρόκειται για τον μοναχό Συμεών, κατά κόσμον Στυλιανό Μαμά, ο οποίος γεννήθηκε το 1880 στον Άγιο Γεώργιο Συκούση. Ο Συμεών ήταν απόφοιτος Δημοτικού και από στοιχεία του μοναχολογίου της Σκήτης προκύπτει ότι εισήλθε στη Σκήτη το 1899, εκάρη μοναχός το έτος 1908 [1] και έλαβε το Μέγα Αγγελικό Σχήμα.

 Όπως συνάγεται και από το κείμενο, πρόκειται για ιδιόχειρες σημειώσεις του μοναχού της Σκήτης, ο οποίος υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων της απελευθέρωσης του νησιού από τους Τούρκους. Η καταγραφή των γεγονότων πρέπει να έγινε από τον συγγραφέα σε ύστερο χρόνο, με έκδηλο το ενδιαφέρον για την ακρίβεια των γεγονότων που αναφέρει, λόγος για τον οποίο γίνονται εκτενείς διορθώσεις στο αρχικό κείμενο.

Πέρα από την λεπτομερή καταγραφή των κινήσεων των τουρκικών δυνάμεων ενδιαφέρουσες είναι και οι συχνές αναφορές στην ψυχολογική κατάσταση των Τούρκων στρατιωτών κατά την διάρκεια των γεγονότων.

Κατά τη μεταγραφή του χειρογράφου στο μονοτονικό, τηρήθηκε η ορθογραφία και η σύνταξη του πρωτοτύπου κειμένου. Σε αγκύλες τοποθετήθηκαν οι απαραίτητες παρατηρήσεις και οι επεξηγήσεις του επιμελητή. Σε παρένθεση με έντονη γραφή έχει τοποθετηθεί η σελιδαρίθμιση του χειρογράφου. Το κείμενο είναι γενικά ευανάγνωστο, αν και σε κάποια σημεία κακογραμμένο.

 

Η επιμέλεια και ο σχολιασμός είναι του Ανδρέα Φρ. Μιχαηλίδη, Ιατρού, Διδάκτορος Ιστορίας της Ιατρικής

 

Ιστορικά γεγονότα κατά την κατάληψιν της Χίου, υπό του Ελληνικού στρατού του έτους 1912, εν μηνί 9/μβρίω 11.

 

ημ[έρα]. Κ[υριακή]. 11 [Νοεμβρίου]. Εμφάνισις Β. ελλ. στόλου αποτελουμένου εξ 8 πλοίων, δύο (αντι)τορπιλλικών δύο μεγάλων μεταγωγικών εις Αμερικήν[;] ως 4 ετέρων μικροτέρων, ώρα 2 τουρκιστί [2] πρωί, αυθημερόν κατά τας 10 εσπέρας πλείστοι εκ των πλοίων κανονιοβολισμοί ερρίφθησαν εις θέσιν Κοντάρι, όπου και εν μέρος τουρκικού στρατού, διασκορπισθέντος τήδε κακείθε, τοιαύτης ευκαιρίας δοθείσης απεβιβάσθησαν (Έλλ.) στρατεύματα δια την κατάληψιν της χώρας [3].

ημ. Δ. 12. Κατάληψις πρωτευούσης και χωρίου Καρυών υπό του Ελλ. στρατού, ένθα συνεκροτήθη μάχη, του τουρκικού στρατού καταλαβόντος τους πρόποδας του (2) Αγ. Μάρκου ΒΔ. όπου έπεσαν πολλοί εξ αυτών, ως και εις αξιωματικός Αππάς εφέντης προσεβλήθει υπό σφαίρας εις τον πόδα = πατούσαν, οι τούρκοι εν αυτή τη ημέρα κατελήφθησαν υπό πανικού μικροί τε και μεγάλοι, το εσπέρας ανήλθεν άπαν το επιτελείον, (την προτεραίαν διανυκτερεύσαν εκείθεν) συγκείμενον εκ του Συνταγματάρχου [4], χιλιάρχων δύο, του στρατού και του εκατοντάρχου της χωροφυλακής, ενός χότζα, και του Διοικητού της πόλεως, μεταξύ άλλων ολίγων αξιωματικών διανυκτερευσάντων εν τη Σκήτη εν κατηφεία, ένθα προσήλθον, άνω των 150 στρατιωτών προερχομένων εκ Θολοποταμίου και Αγ. Γεωργίου κατά τας 5 ½ τουρκιστί της νυκτός, αναπαυθέντες δε μόνον (3) επί 3 ώρας ανεχώρησαν Β. προς το μέρος Χόχλα…. [5] μετά του Μεμέτ Χότζα πολλοί εξ αυτών.

ημ. Τ. 13 Κανονιοβολισμοί εκ των πλοίων εις τους πρόποδας και άνωθεν, του Αγ. Μάρκου, ένθα ολιγάριθμος στρατός συνεκεντρώθη, πυροβολών κατά του ελλ. στρατού εις χ[ωρίου]. Καρυαίς, συγρόνως δε κανονιοβολών και το τηλεβόλον το τουρκικόν από την θέσιν του Βασίλη την μάνδραν [6]. Το επιτελείον σύμπαν εν τη Σκήτη συννενοούμενον δια του εν αυτή προετοιμασθέντος τηλεφώνου, μετά του προς Β. εις διαφόρους θέσεις συγκεντρωθέντος τουρκικού στρατού.

ημ. Τ. 14 Πυροβολισμοί πολλοί παρά του τουρκ. Στρατού, ανατολικώς και δυτικώς εξ Αγ. Μάρκου, ως και εκ του υψώματος της περιφερείας του γεροντιού [7] (4) Α. προς το μέρος «Καθίσματα και Δαφνώνα» [8] ασκόπως, δι’ ό ο συνταγματάρχης εστεναχωρέθη, την ιδίαν ημέραν ενεφανίσθη το ελλ. τηλεβόλον εις το ύψωμα του Κορακάρη, κανονιοβολών εις θέσιν άνωθεν του χ[ωρίου]. Δαφνώνος ως κάτωθεν του προφήτου Ηλιού [9], εις άπασαν την περιφερειών προς απομάκρυνση του τουρκ. Στρατού, εν ώ συγχρόνως εκανονιοβόλει και το τουρκ. τηλεβόλον από θέσιν καραργκιά, προς το μέρος των Καρυών. Επίσης την ιδίαν ημέραν ενεχώρησεν εκ της Σκήτης ο Διοικητής. Την αυτήν εσπέραν ο τουρκ. στρατός ήναψε πυράς εις τα υψώματα Γεροντιού και Ερικανής [10], επίσης αυθημερόν κατέλαβε πάντας είτε επιτελείον και στρατόν, ότε η φήμη (5) ηκούσθη, ότι ο Ελλ. στρατός έρχεται εξ Αυγωνύμων προς την Σκήτην αναχωρήσαντες άπαντες εξ αυτής εκτός ενός εκατοντάρχου και ενός υπηρέτου στρατιώτου χριστιανού! (του εκατοντάρχου περιδεώς λέγοντος προς τον χριστιανόν στρατιώτην, εγώ θα παραδοθώ εις σε, και ομού οι δύο προς τους δερβίσηδες = μοναχούς) αλλά της τοιαύτης φήμης μη πραγματοποιηθείσης επέστρεψε το επιτελείον και πάλιν εν τη Σκήτη διανυκτερεύσαν.

ημ. Π. 15 Εις άπασαν την περιφέρειαν Γεροντιού έως του προφ. Ηλιού ηκούοντο πυροβολισμοί εκ του τουρκ. στρατού, προς το μέρος των Καθισμάτων και του Δαφνώνος, αυθημερόν (πιθανόν και αφ’ εσπέρας) κατελήφθη υπό του Ελλ. στρατού αμαχητί ο Άγ. Γεώργιος, ως και τα υψώματα αυτού κανονιοβολών ούτος ευστόχως προς το έν μόνον Α. ύψωμα του Γεροντιού (6) και αποδιώκων ή μάλλον περιορίζοντα τον τουρκ. στρατόν. Την αυτήν ημέραν ανεχώρησεν εκ της Σκήτης ο Συνταγματάρχης προς τα μέρη Χόχλα και Πυτιός, το τουρκ. τηλεβόλον ρίψαν ολίγας βολάς και πάλιν εκ της θέσεως Καραργκιάς.

ημ. Π. 16 Λίαν πρωί εις θέσιν Ερικανή πλείστοι όσοι πυροβολισμοί εκ του τουρκ. στρατού ηκούσθησαν εις τον κάτωθεν εκ των δύο λόφων αυτής δις επαναληφθέντες ούτοι, συγχρόνως κανονιοβολών το τουρκ. τηλεβόλον και πάλιν από την θέσιν καραργκιά έως μεσημβρίας, προς το μέρος των Καρυών, από δε μεσημβρίας το τουρκ. τηλεβόλον ετοποθετήθη προς Ν. της Σκήτης άνωθεν του υψώματος του λόφου του Αγ. Πλάτω- (7) νος [11] Β. ρίψαν 3 - 5 βολάς, εν ώ ταυτοχρόνως το ελλ. τηλεβόλον και πάλιν εξ Αγ. Γεωργίου έβαλεν, προς το μέρος του Γεροντιού Δ. αστόχως μεν, ως μη βλέπων παντάπασιν εχθρόν, φρονίμως δε προς τρομοκράτησιν του εχθρού όστις μέγας πανικός κατέλαβεν αυτόν και τους εισέτι διαμένοντας δύο χιλιάρχους και εκατόνταρχον της χωροφυλακής, ως άνω εμνήσθημεν, ως και τον έτερον εκατόνταρχον, ότε, όταν το μεγαλύττερον πλοίον, η Μακεδονία εκανονιοβόλησε 3 - 5 φοράς άνωθεν της Νέας Μονής και άνωθεν του όρους Προβατά, ήτοι εξ αποστάσεως 12 χιλ. μέτρων ή άνω υπερβάντα τον τοιούτον, κατά τας 8 τουρκιστί έφερον 2 τραυματίας εις τας δεξιάς χείρας, ενός δεκαενέα και ενός στρατιώτου, τούτου καιρίως πληγωθέντος, και παρηγορίαν δεχομένου παρά του χιλιάρχου, ότε μετά μίαν ώραν (8) ελέχθη από τους ελθόντας αυτόπτας εκ του πεδίου της μάχης εις θέσιν κακή ράχη [12] εν τη περιφερεία του χ. Αγ. Γεωργίου ότι οι Τούρκοι έπεσαν εις δύο ενέδρας, μίαν εν παραδόσει των Ελλήνων εις τους Τούρκους, διαλυθέντος της ατμοσφαιρικής ομίχλης, και ετέρας εις πρόχωμα δια τείχους, εις τας οποίας έσχον απωλείας ούτοι συμαντικάς. 18 νεκρούς και τίνας τραυματίας, ως και ενός αξιωματικού της χωροφυλακής φονευθέντος [13].

Ημ. Σ. 17 Από πρωίας κανονιοβολισμοί εξ αμφοτέρων των μερών, ήτοι εξ Αγ. Γεωργίου, μέχρι Γεροντιού και Ν. Μονής του Ελλ. Τηλεβόλου, και του τοιούτου τουρκικού από τον λόφον του Αγ. Πλάτωνος Β. κατ’ άγνωστον διεύθυνσιν, ότε κατά τας 10 ½ τουρκιστί φοβερού κανονιοβολισμού εκ του μεγαλυτέρου πλοίου της Μακεδονίας ανά τους 26 [κανονιοβολισμούς] κατά της Σκήτης, οι 22 πέριξ και οι 4 έσω μετά ζημιών ουκ ολίγων, της τραπέζης [14], του φούρνου, ως και του νέου κτιζομένου ζωγραφείου (9) της Σκήτης, άνω των τότε 120 χιλ. δραχμών, των Τούρκων μικρών τε και μεγάλων περί τους 80 εν συνόλω κατασχεθέντων εν απείρω φόβω και καταφυγόντων μεθ’ όλων των μοναχών (εκτός ενός) εις το σπήλαιον, ήτοι εις την εκκλησίαν των 3ων Αγίων Πατέρων, χαρακτηριστικόν ενταύθα, ότι τινές των μοναχών, αψηφούντες τον κίνδυνον εξήλθον πρώτοι του σπηλαίου, όπως ίδωσι τα’ αποτελέσματα της καταστροφής, του δ’ εκατοντάρχου αδιακόπως φωνάζοντος εκ της εκκλησίας «Γέροντα [15] έλα μέσα» και προηγουμένως Γέροντα, Γέροντα άνοιξε δηλαδή την εκκλησίαν του σπηλαίου ήτις προηγουμένως καταλήλλως είχεν κλεισθή δια τον φόβον των …. [δυσανάγνωστο] [16].

Ημ. Κ. 18 Δυνατοί κανονιοβολισμοί ηκούοντο Β. μακρόθεν της Σκήτης, κατά δε τας 10 τουρκιστί, δυνατοί πολλοί κανονιοβολισμοί των πλοίων, προς το μέρος Κοχλί- (10) α = Αρβανίτισσα Παναγία [17], όπου και ευρέθη βόμβα του πλοίου πλησίον της εκκλησίας σώα, ως μη εκραγείσα, ως ευρέθησαν και έτεραι 3 παρόμοιαι πλησίον και πέριξ της Σκήτης, του χιλιάρχου και του εκατοντάρχου, διαταξάντων και πάλιν την άνοιξιν της εκκλησίας του σπηλαίου και εισελθόντες αμφότεροι μετ’ ολίγων μοναχών και στρατιωτών, προς τούτοις αυθημερόν και πολλοί τυφεκισμοί ηκούσθησαν εις την των υψωμάτων περιφέρειαν του Γεροντιού, προς δε τούτου απεστάλησαν 60 στρατιώται, προερχόμενοι εκ Νέας Μονής και πέριξ αυτής εις θέσιν Καραργκιά.

Κανονιοβολισμοί Β. ηκούοντο εκ των πλοίων, προς δε το εσπέρας, ανά τρεις φοράς διαδοχικώς τυφεκισμοί ηκούσθησαν

Δευτέρα 20 [;] ουδέν

(11) εκ του μέρους των δυο λόφων της Ερικανής, τη πρωίαν ο χιλίαρχος, ως και ο εκατόνταρχος της χωροφυλακής ανεχώρησαν εις θέσιν Καραργκιά, διατάξαντες κατάταξιν ευαρίθμου στρατού, το δ’ εσπέρας επέστρεψαν εις την άσυλον αυτών καταφυγήν, την Σκήτην ημών.

Ημ. Τρ. 20 Δυνατοί κανονιοβολισμοί του Ελλ. τηλεβόλου εξ Αγ. Γεωργίου, έως του Αγ. Πλάτωνος, του Τουρκικού ανταπαντώντος αλλ’ εις ολιγωτέραν απόστασιν, ως μικρότερον, μετά ολίγων τυφεκισμών άνωθεν του Αγ. Πλάτωνος Β. παρά του τουρκικού στρατού.

Τ. 21. ουδέν εγένετο

Π. 22 // //

Παρ. 23 // //

Σάβ. 24 Προς το εσπέρας κατά του χ. Αυγωνύμων πολλοί τυφεκισμοί, επί τη διαδοθείση φήμη ότι Έλληνες έφθασαν εκεί- (12) θεν, όπερ ήτο και πραγματικόν, ότι τούτοι έφθασαν, πριν δε τούτου κανονιοβολισμοί εκ των πλοίων εις το όρος Πηγάνιον, επί τω λόγω ότι ήρχετο επαναστραφέν εκ του Πυτιού το εν εκ των δύο τηλεβόλων του τουρκικούν στρατού εις την Σκήτην.

Κυρ. 25. Αραιοί τυφεκισμοί εκ του υψώματος της περιφερείας του γεροντικού, προς το μέρος των Καθισμάτων, κατά δε τας 9 - 10 τουρκιστί, κανονιοβολισμοί εκ των πλοίων επί τω λόγω, ότι εφάνησαν αξιωματικοί μετά στρατού επί του Πηγανίου [18] άνωθεν των Καρυών, το αυτό εσπέρας ενωρίς σύμπαν το χ. Αυγώνυμα ενεχώρησεν εκείθεν εκτός δύο ατόμων, του ενός γέροντος την ηλικίαν, επί τω φόβω, ότι ετουφεκίζοντο τακτικώς υπό του Τουρκ . στρατού μόλις εξήρχοντο των οικιών (13) και ότι ελιμώττων της πείνης. Το αληθές όμως, απεδείχθη, ότι τη προτροπή του κ. Γ. Χωρέμη, ενεχώρησαν οι κάτοικοι και επί τη ευκαιρία ταύτη, αι οικίαι εληστεύθησαν υπό των Τούρκων.

Ημ. Δ. 26 Ουδέν, αλλά το εισέτι διαμένον επιτελείον εν τη Σκήτη, άπαν ανεχώρησεν εις θέσιν Καραργκιά, μετά του εκ του χ. Πυτιούς ελθόντος τηλεβόλου προς πληροφορίαν περί της φήμης της προς το χ. Αυγώνυμα ελεύσεως του Ελλ. στρατού, πέμψαντες δε εις το χωρίον 5 - 10 στρατιώτας, ουδέν εύρον, ειμή 1 γέροντα και 1 παιδίον, ως και ένα ιερέα τυφλόν παππά Άνθιμον Νεαμονίτην καλούμενον, μετά τινάς γραίας υπηρετούσης αυτόν, τη διαταγή του χιλιάρχου ο γέρων παρουσιασθείς ενώπιον αυτού εσαφίνισε διά τινός χριστιανού στρατιώτου Παναγιώτου καλουμένου από Τούζλα της Κων/πόλεως, τα της αναχωρήσεως σύμπαντος του χωρίου, ο χιλίαρχος τότε παρεκάλει τον γέροντα ίνα μεταβή εις το χ. Λιθί και είπη των δημογε- (14) ρόντων Αυγωνύμων και Λιθί, να επιστρέψουν οι κάτοικοι εις το χωρίον των, και ότι ουδέναν κίνδυνον διατρέχουσι, αλλά όλα ταύτα μάταια…. Την αναχώρησιν των κατοίκων μαθόντες οι στρατιώται, εισήλθον εις το χωρίον και ήρπασαν πολλά βρώσιμα, εν οίς και πολλά σακκιά αμύγδαλα, προσφέροντες ως δώρον τοις μαγάλοις αυτών, επίσης ήρπαζον ληστρικώς διαφόρου είδους αντικείμενα, παπούτσια, σταυρούς μαλαματένιους, δακτυλίδια, καρφίτσες στήθους, μπατανίας και διάφορα είδη φορέματα και έτοιμα και μη, μέχρι της λήξεως του πολέμου (παρόμοια εγίνοντο και εις το χωρίον Κατάβασιν, Διευχά, ως διεδίδετο από τους Τούρκους στρατιώτας) ως να μην ήρκουν ταύτα εισήλθον, διά τινός παραθύρου εις την εκκλησίαν την του Αγίου (15) Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου εν τω χωρίω Αυγωνύμων, μήπως εύρουσι χρήματα, μη γενομένου δε τούτου (τινές λέγουσι ότι το χρηματοκιβώτιον του ναού εθραύσθη και εκλάπησαν τα ευρισκόμενα ολίγα χρήματα) έρριψαν εντός του ιερού τα δύο Ι. Ευαγγέλια, ως και τα άγ. Ποτήριον και Δισκάριον ως και ετοποθέτησαν αυτά αρμοδίως εις μίαν γωνίαν (κατά την εν ιδίοις όμμασι μαρτυρίαν τινός χριστιανού στρατιώτου, όν άνω εμνήσθημεν). Κατά τας 6 τουρκιστί το αυτό εσπέρας ο χιλίαρχος έκλαιε παραπονούμενος δια του τηλεφώνου προς τον εν Πυτιώ Συνταγματάρχην Ζιχνή βέην, λέγων εσύ κάθησαι αναπαυόμενος διά του ναργιλέ σου και λοιπών…. και εγώ ενταύθα στενοχωρούμαι, ότι οι στρατιώται ταλαιπωρούνται, από παπούτσια, έσω φορέματα και καπνόν, τι να πράξω; λυπούμαι την κατάστασιν των, ότι και τινές ησθένησαν. Οποία δε η απάντησις, εσύ να γυρεύης την δουλιάν σου ότι εγώ είμαι ανώτερός σου, και ο (16) χιλίαρχος ανταπήντησεν: ούτως έχει, αλλ’ ο θεός είναι ανώτερός σου …[19].

ημ. Τ. 27. Τεσσαράκοντα στρατιώται μεθ’ ενός αξιωματικού ανεχώρησαν εις χ. λιθί, όπως κομίσωσι κατά διαταγή του Συνταγματάρχου Καϊμακάμη, καπνόν προς τον αδημονούντα στρατόν, παρακολουθούμενοι μακρόθεν υπό του χιλιάρχου, του της χωροφυλακής εκατοντάρχου, ως και του τοποθετηθέντος τηλεβόλου, νοτίως του Αγ. Πλάτωνος, φοβηθέντες όμως δεν εισήλθον, αλλ’ ιδόντες 4 νέους μακρόθεν εφόνευσαν αυτούς φέροντας όπλα Γκρα, (ούτοι ήσαν … [δυσανάγνωστο] εκ των Χίων, υπό την αρχηγίαν του πολυθρυλλήτου Αρχιμανδρίτου [20]) επίσης έρριψαν και ολίγας οβίδας προς εκφοβισμόν του εν τω χωρίω ευρισκομένου δήθεν Ελλ. Στρατού. Επιστρέψαντες το εσπέρας έφερον μεθ’ εαυτών εν τη Σκήτη και το εν εκ των 4 όπλων των φονευθέντων, και δυο σειράς φυσιγγίων (17) άπερ επέδωσαν εις ένα γέροντα οθωμανόν πολιτικόν ονόματι Χουσεΐν, όστις επί πολλά έτη εχρησίμευσεν ως συνάκτης (βασιλικών φόρων) εν τοις χωρίοις και δη, εις το του Λιθί μικρόν λιμεναρχείον, φέρων δε ταύτα ούτος εν αγερώχω φρονήματι εκηρύχθη αντάρτης, και επίβουλος μυστικός κατά του χ. Λιθί, επίσης την αυτήν εσπέραν εγνώσθη, ότι οι εις το χωρίον Λιθί αποσταλέντες στρατιώται ελήστευσαν ολόκληρον ποίμνην αιγών, ως να μην ήρκουν τα πρότερον κλαπέντα 4 βόες εκ των καθισμάτων (μουλκίων) της ι. Ν. Μονής, ως και τινά πρόβατα.

ημ. Τετ. 28 ο ρηθείς οθωμανός Χουσεΐν αντάρτης πλέον παραλαβών άνω των 40 στρατιωτών μεθ’ αυτού, επορεύθη εις το αυτό χωρίον, συνοδευόμενος μά- (18) λιστα διά του τηλεβόλου (τούτου ουδεμίαν οβίδα ρίψαντος) ουδεμίαν δε αντίστασιν ευρόντες εισήλθον εις το χωρίον και ηγόρασαν καπνόν, ο δε Χουσεΐν επωφελούμενος της περιστάσεως, έκλεψεν φορβάδα, ήτοι άλογον ζώον θήλυ, ήτις ανήκεν εις τον δρομέως φυγόντα εκείθεν Αρχιμανδρίτην οπλαρχηγόν [21], επιστρέψαντες δε το εσπέρας εις την Σκήτην μετά χαράς μεγάλης ο ρηθείς Χουσείν εζητοκραύγασεν υπέρ του χιλιάρχου, διά του γιασασίν μπίπασιν, ως και της επιτυχίας της κλοπής. Την τοιαύτην αφελή επιτυχίαν ο Τούρκοι νομίσαντες, ως αναχώρησιν των Ελλήνων εξ εκείνων των μερών, και ενθαρρυνθέντες συνεκρότησαν συμβούλιον χαροποιόν, του οποίου η έκβασις εστράφη εναντίον του ως έπεται, εν τοις δε της Σκήτης μεγάλη χαρά εζωγραφείτο εις τα πρόσωπα των στρατιωτών ότι αφεύκτως θα κατέλθωσιν [; δυσανάγνωστο] εις την χώραν, και μάλιστα εις μικρός παις Τούρκος, ουχί στρατιώτης μετά του γέροντος πατρός του (19) παρακολουθών τον στρατόν ένεκεν φόβου, ούτος λέγω εξεφράσθη προς τον γράφοντα ταύτα … [δυσανάγνωστο] να πας στο Λιθί και αύριον να κάμωμεν χιτζένι = (δηλαδή έφοδον) εις την Χώραν.

ημ. Π. 24. Λίαν πρωί οι Τούρκοι εφαρμόσαντες το αφ’ εσπέρας διπλούν σχέδιον αυτών, οι μεν περί τους 40 στρατιώτας, ενός εκατοντάρχου, και ενός τσαούση ανεχώρησαν μετά του άνω ρηθέντος γέροντος αντάρτου τούρκου, εις χ. Λιθί, όπως κομίσωσιν εις την Σκήτην πετρέλαιον, καπνόν, καφέ, ελαίας, ων εστερούντο, δι’ εξ ημιόνων, συμπεριλαμβανομένης και της φορβάδος, ήτις ως εγνώσθη ήτο κτήμα του άνωθεν ρηθέντος αρχιμανδρίτου ελθόντος μετά του Ελλ. Στρατού όπως λάβη μέρος εις την απελευθέρωσιν των χριστιανών της Χίου, εφαρμόσας το πρόγραμμα αυτού!! ως δειλός έκτακτος [sic] [22]. Το πρόγραμμα όμως των τούρκων ήτο εν μέρει όπως αφοπλίσωσι τους κατοίκους του χ. Λιθί, όπερ ως έπραξαν κει εις τον Ιταλοτουρκικόν (20) πόλεμον, τι το εντεύθεν; Αφόβως οι τούρκοι και άνευ υποψίας μόλις εισήλθον πλησίον εις το χωρίον, άνευ όμως του εκατοντάρχου, οι τοποθετηθέντες καταλλήλως αφ’ εσπέρας πρόσκοποι, κρητικοί αντάρτες ήνοιξαν σφοδρότατον πυρ κατ’ αυτών, άλλους μεν ετραυμάτισαν, άλλους δε, περί τους 4 εφόνευσαν, ομού και τον φίλον του χωρίου και επίβουλον αυτού, Χουσεϊν συνάκτην, των άλλων τραπέντων εις άτακτον φυγήν, και καταλαβόντων το ΒΑ. ύψωμα του όρους του χωρίου, αμυνόμενοι διά των όπλων, όπου και εφόνευσαν 2 τοιούτους ως και τον οπλαρχηγόν αυτών πέρον [23], εν ταύτα σημειωτέον, ότι οι πρόσκοποι αντάρται υπέπεσαν εις σφάλμα, ότι το σχέδιον αυτών δεν ήτο στρατηγικόν διότι έπρεπε να φήσουν να εισέλθουν όλοι οι Τούρκοι εις το χωρίον, και κατόπιν να πράξουν το καθήκον των…. [δυσανάγνωστο] οι Τούρκοι. Αυτήν δε ταύτην την στιγμήν εισήρχετο ως εκ θεού, και πλοίον εμπορικόν εφοδιασμένον καταλλήλως εις τον λιμένα του χωρίου, προς ενθάρρυνσιν των κατοίκων, τούτο δε ιδόντες οι Τούρκοι ετράπησαν εις βιαίαν φυγήν, του πλοίου εκβαλόντος και ολίγους τινάς στρατιώτας, μιας ώρας παρελθούσης, εφάνη και έτερον πλοίον αντιτορπιλικόν κανονιοβολήσαν και ολίγας οβίδας μάλιστα προς Δ. της Σκήτης, εκφοβίσαν τους Τούρκους. Ας έλθομεν νυν και εις το έτερον σχέδιον, όπερ εστράφη κατά του χ. Καρυαίς. Όπου οι Τούρκοι ηθέλησαν να εισέλθωσι και εκτοπίσωσι τους εκείθεν διημερεύοντας και διανυκτερεύοντας Έλληνας στρατιώτας, και διά της εκτοπίσεως ταύτης, κατέλθωσιν εις την πρωτεύουσαν, ως είπομεν αδημονούντες από κα- (22) πνόν, αλλ’ όμως αμφότερα τα σχέδια αυτών, απέτυχον πληρέστατα, διότι μόλις περί τους 10 εξ αυτών πλησιάσαντες εις το χωρίον, οι Έλληνες κάλιστα οχυρωμένοι ήνοιξαν πυρ κατ’ αυτών, και καθ’ όλου του όπισθεν ερχομένου στρατού αποτελουμένου 50 - 60, και προστατευομένου δια του τηλεβόλου αυτών εκ της θέσεως του Βασίλη του Ψώρα την μάνδραν, εις την 5ωρον ταύτην μάχην άγνωστον πόσοι εφονεύθησαν, το βέβαιον όμως είνε ότι 15 και άνω επληγώθησαν κατά τον ρητόν λόγον τινός τούρκου φαρμακοποιού εκτελούντος καθήκοντα ιατρού, το εσπέρας έφερον μεθ’ εαυτών 4 τραυματίας εις την Σκήτην, τους δ’ άλλους είτε από φόβον, είτε από αφιλαν- (23) θρωπίαν εγκατέλειψαν εκείθεν ίσως και ούτοι να ήσαν καιρίως πληγωμένοι και απέθαναν, διότι αυθημερόν οι Τούρκοι εθεάθησαν ανοίγονες τάφους ένθα και έθαψαν 2 στρατιώτας. Σημειωτέον και ενταύθα, ότι κατ’ αυτάς τας ώρας αμφοτέρων των μαχών των χωρίων Λιθί και Καρυών, οι Τούρκοι πέριξ της Σκήτης συνέλαβον ζώα = ημιόνους, εγκαταλελειμμένα εκ των αναχωρησάντων κατοίκων του χ. Αυγωνύμων … [δυσανάγνωστο] εις τα όρη εν συνόλω 8 δια τας ανάγκας αυτών. Το εσπέρας επέστρεψε , το εις Άγιον Μάρκον μεταβάν εκείθεν επιτελείον (όπως δίδη οδηγίας εκ του σύνεγγυς) λίαν σκυθρωπόν και λυπημένον άκρως, μη δεχόμενον μήτε χαιρετισμόν, μάλιστα ο επι τρισίν (24) ημέραις απαρηγόρητος μένων χιλίαρχος, εκοιμάτο επί καθέκλης διαρκώς, επιρρίπτων εφ’ αυτούς την συμφοράν ταύτην, επιλέγων, ημείς εφάνημεν, ως κρατούντες πυράν ίνα βγάλωμεν και καταστρέψωμεν την σφηκοφωλιάν επίσης επέστρεψεν εκεί και ο διευθύνων αξιωματικός το τηλεβόλον, και ούτος απαρηγόρητος, επί τη τοιαύτη συμφορά, και ιδίως δια την απώλειαν των δυο ημιόνων, των κομιζόντων τα αναγκαία του τηλεβόλου, οίτινες εφονεύθησαν παρά του τηλεβόλου εκ της θαλάσσης, όπερ εν οργή έρριπτεν ισχυράς οβίδας, είτε κατά του τουρκικού τηλεβόλου, είτε και κατά των δυο διαμερισμάτων του τουρκικού στρατού του κατερχομένου ως είπομεν Ν. και Δ. εκ του όρους Πηγανίου, προς το χ. Καρυαίς, εξαναγκά- (25) σαν ούτω το τουρκικόν τηλεβόλον να σιωπήση καθ’ ολοκληρίαν, κατόπιν 45 βολών αυτού, επίσης επέστρεψαν εις την Σκήτην, και οι αποσταλέντες στρατιώται, όπως συνάξωσιν και θάψωσι τα άταφα εισέτι σώματα και δή, του αξιωματικού της χωροφυλακής, άπερ εφονεύθησαν εις την περιφέρειαν του προφήτου Ηλιού Δ. του άνωθεν ευρισκομένου εις το χωρίον Δαφνώνα, κατά την 16ην [ώρα], άπρακτοι μη δυνηθέντες να παραλάβωσι ουδέ έν πτώμα, ότι πολλοί τυφεκισμοί και κανονιοβολισμοί ερρίπτοντο κατ’ αυτών εκ του χ. Αγ. Γεωργίου. Η αυτή εσπέρα [ως] και ολόκληρος η νυξ διήλθε ως νεκρική πομπή, αντιθέτως προς την προηγουμένην ην διήλθον εν ευθυμία και χαρά [24].

Ημ. Παρασκευή. 30. Μικρά πράγματα, ου- (26) δείς εκινήθη εκ της Σκήτης, ουδέ το τηλεβόλον απεμακρύνθη απ’ αυτής, αλλά μεγάλη απογοήτευσις κατείχε πάντας, αλλ’ ως να μη ήρκουν ταύτα, μέγας τρόμος κατέλαβε πάντας, ότε το αφ’ εσπέρας της Πέμπτης ελθόν μέγα πλοίον η Μακεδονία (η απουσιάσασα εφ’ ικανάς ημέρας τινάς) εκανονιοβόλησεν πέριξ της Σκήτης του Αγ. Μάρκου Β τας δυο σκηνάς των Τούρκων, η μία εμπεριέχουσα το τηλεβόλον, η δε ετέρα, στρατιώτας, μηδέν όμως βλάψαν αυτάς, ρίψαν περί τας 18 οβίδας.

Ημ. Σάββατον, 1 Δ/βρίου. Κατά τας 10 Τουρκιστί μ.μ. η Μακεδονία, και πάλιν έρριψεν οβίδας πέριξ της ρηθείσης Σκήτης μηδέν βλάψασα αυτήν, ειμή ολίγας κεραμίδας των οικιών

(27) Ημ. Κ. 2. Ουδέν εγένετο, εκτός αραιών τυφεκισμών προς το μέρος των Καθισμάτων, ως άνωθεν πολλάκις είπομεν.

Ημ. Δ. 3. Η Μακεδονία το μ. πλοίον μεταβάσα εις Τσεσμέ, συνήθροισε πάντα τα εκεί ναυλοχούντα ιστιοφόρα πλοία και μετεκόμισεν εις τον λιμένα της Χίου δι’ ατμακάτων, μ.μ. 10-11 τουρκιστί. Οι εν τη ι. Σκήτη του Αγ. Μάρκου μοναχοί, ως και οι Τούρκοι στρατιώται ιδίοις όμμασιν ίδον τον Ελλ. στρατόν ανερχόμενον εκ της θέσεως ‘‘Κόρης Γεφύρι’’ [25], ως ανελθών εις το ήμισυ του λόφου του Χαρτουλάρη διηρέθη εις δυο μερίδας.

ημ. Τρίτη 4. Σχεδόν περί την μεσημβρίαν ο Ελλ. στρατος εκανονιοβόλησεν εκ του υψώματος του Κορακάρη τας Θέσεις αγρίαν μέλισσαν, και του ηγουμέ- (28) νου την βρύσιν, επί τω λόγω ότι οι Τούρκοι κατείχον εισέτι τας οικίας του Αρχ. Δεληγιάννη (το μούλκι) και τα πλησίον αυτού. Την αυτήν ημέραν επανήλθεν και ο ρηθείς Χότζας εις Σκήτην, προς όν παρακλητικώς διεμαρτυρήθη ο γράφων δια τας παρανομίας του τουρκικού σταρτού δια το χ. Αυγώνυμα [26] τονίσας μάλιστα΄ότι τη μεσολαβήσει αυτού προς τον χιλίαρχον, δύνανται οι μοναχοί να μετακομίσωσι πάντα τα ι. σκεύη της εκκλ. του χωρίου Αυγωνύμων ως και άπαντα τα εξ αργύρου φορέματα των ι. εικόνωνεις την Σκήτην, επίσης διεμαρτυρήθη ο αυτός αδελφός ότι οι Τούρκοι στρατιώται σφάζουσιν πολλούς βόας ξένους, και επειδή μεταξύ αυτών υπήρχε θυληκόν τοιούτον έγκυον, να εφεθή τούτο ελέυθερον, πράγματι τούτο έγινε και εστάλη εις (29) την ι. Ν. Μονήν προς απόδοσιν κατόπιν του κυρίου του ζώου, δια δε τα εξ αργύρου φορέματα ουδέν εγένετο, καίτοι τούτο υπεμνήθη πάλιν προς τον χιλίαρχον υπό του ιδίου αδελφού, την ιδίαν εσπέραν εγνώσθη ακριβώς ότι οι Τούρκοι έχουσιν έως 80 κιβώτια φυσίγγια, και 180 οβίδας των δυο μικρών τηλεβόλων αυτών.

ημ. Τετ. 5. Πε΄ρι τας 4 τουρκιστί ο χιλίαρχος μετά του εκατοντάρχου της χωροφυλακής ανεχώρησαν έφιπποι εις Καραργκιά περί τας 8 μ.μ. ηκούσθησαν πολλοί τυφεκισμοί προς το μέρος του χ. Αυγωνύμων, επί τω λόγω δε ότι εκείθεν έφθασαν οι αντάρται, τούτο κατανοήσαντες οι Τούτκοι έρριψαν τρεις κανονιοβολισμούς κατά του χωρίου, οι δ’ ανάρται υψώσαντες επί της εκκλησίας σημαίαν ειρήνης, φονεύσαντες ένα δεκαεννέα τούρκον χωροφύλακα, και κρούσαντες τον ως (30) σύνθιμα [;] Κώδωνα της Εκκλησίας ανεχώρησαν. Αυθημερόν ο μοναχός εξ Αγίου Μάρκου Ιγνάτιος κατήλθεν εις χώραν, δι’ αιτίαν, φόνου Μοναχού και ενός Ηγουμένου και πυρπόλησιν αμφοτέρων δήθεν των Σκητών υπό των Τούρκων, προς διάψευσιν.

Πέμπτη 6. Ουδεμία κίνησις.

Παρασκ. 7. Ο μοναχός Ιγνάτιος [27] [ήλθεν] εν τη Σκήτη των Αγίων Πατέρων, κομίζων επιστολήν του Μουφτή προς τον Συνταγμ. Ζιχνήν ως και παράρτημα διασαφηνίζων τα της ναυμαχίας εις Δαρδανέλια. Προς το εσπέρας ολίγοι πυροβολισμοί εις την θέσιν και περιφέρειαν του Γεροντιού.

Σάββατον 8. Ολίγοι πυροβολισμοί εις την ως άνω τοποθεσίαν. Την αυτήν ημέραν η μακεδονία εκανονιοβόλησεν το Πυτιός ρίψαν αρκετάς οβίδας, από της θαλάσσης των Καρδαμύλων, έως 65. Αυθημερόν λίαν (31) πρωί ο μοναχός Ιγνάτιος επορεύθη εις Πυτιός μετά συνοδείας ενός στρατιώτου, μετά προηγουμένης της παρελθούσης ημέρας ζητηθείσης προς τούτο αδείας, επί τω λόγω ότι θέλει να ομιλήση μετά τινος αστυνόμου καλουμένου Χουλούση. Εν αυτή τη στιγμή του βομβαρδισμού ο μοναχός Ιγνάτιος παρευρέθη πλησίον του Συν/ρχη Καϊμακάμη, και Μουτασερίφου [28] επιδίδων αυτοίς τας τε επιστολάς ως και το παράρτημα της ναυμαχίας. Προς το εσπέρας κατά τας 5 ½ τουρκιστί νυκτός, επανήλθεν ο μοναχός ούτος εις την Σκήτην, κομίζων μεθ’ εαυτού επιστολήν του Ζιχνή Γαλλιστή, προς τον Έλλη- (32) να Συνταγματάρχην. Αύτη επισυνάπτεται ενταύθα ως έχη. Γαλλιστί και Ελληνιστί ως είπωμεν, επίσης την αυτήν εσπέραν εγνώσθησαν ότι ευρίσκοντο εις τα Καθίσματα αντάρται, απ’ αυτής δε της εσπέρας, ο διαρκώς εν τη Σκήτη διαμένων χιλίαρχος ήρχισε να δεικνύη φρονήματα παραδόσεως, μάλιστα και παρρησία τούτο ανέφερε προς τινά χριστιανόν στρατιώτην Ιωακείμ εκ Τούζλων (χωρίον της Κων/πόλεως) λέγων ‘‘Ιωβακείμ, άντε να το πάμε στο Αθήνα’’, ο δε στρατιώτης μειδιάσας, ουδέν απεκρίθη. Εν τη ιδία ημέρα εξηκριβώθη πόσα κιβώτια σφαίρας είχον, ως και πόσας οβίδας, δια τα δυο αυτών τηλεβόλα, ως επίσης και η είδησις, δια του οπτικού (33) τηλεγράφου εκ Τσεσμέ, ότι θα τους αποστείλλωσι ενδύματα, παπούτσια, καπνόν και οβίδας!!! …

Κυριακή 9. Την επάυριον Κυριακήν ο ρηθείς Ιγνάτιος κατήλθεν εις την πρωτεύουσαν, κομίζων την επιστολήν του Ζιχνή Γαλλιστί συντεταγμένην, παραδώσας αυτήν τω κ. Δελαγραμμάτικα, ήτις ως θα είδομεν εμπεριείχεν το άφοβον του Ζιχνή, και το κανονικόν αυτού δια τον πόλεμον. Ο Έλλην Συνταγματάρχης αντέγραψεν αυτώ πάλιν δια του μ. Ιγνατίου, ότι τω παρέχεται 8 ημερών προθεσμία. Αυθημερόν μ.μ. εθεάθησαν δυο μεγάλα αντιτορπιλικά μετά τινός μεταγωγικού, άτινα (ως εγνώσθη κατόπιν) είχον εν αυτοίς τον παραδοθέντα εν Μιτυλήνης τουρκικόν στρατόν, και μεταβάντος (34) εις Πειραιά.

10 Δευτέρα, ο ρηθείς μοναχός μ.μ. έφθασεν εις Αγίους Πατέρας κομίζων 2 επιστολάς μίαν του έλλ. Συνταγματάρχου, και μιαν του Αρχ. Κ. Ιερωνύμου Γοργία, ως και μιαν κάρταν ήτοι επισκεπτήριον του λοχαγού κ. Μαυρομιχάλη, λέγων δι’ αυτού προς τον Ζιχνή, ότι θεωρών καλόν, ούτος να παραδοθή εις Καρυές προς αυτόν δια να μην πέση εις χείρας των ανταρτών, επίσης δια του ιδίου μοναχού εκομίσθησαν και τινά ολίγα πούρα και σιγαρέττα και εδόθησαν τω Ταχίρ = χιλιάρχω, άτινα απεστάλησαν παρά του ρηθέντος κ. Μαυρομιχάλη και τα οποία εδόθησαν τω ρηθέντι χιλιάρχω, ως και λαβών αυ- (35) τά ευχαρίστησε μεγάλος τον αποστείλαντα. Και η μεν του Έλλ. Συνταγματάρχου ως προείπομεν επιστολή έγινε γνωστόν, τι περιείχε, η δε του Σ. Αρχιερέως διελάμβανε, συμβουλευτικώς ότι ο Ζιχνής ετίμησε τα οθ. Όπλα, ότι πάσα περαιτέρω αντίστασις θα ήνε ματαία και δέον να φεισθή της ζωής του και της οικογενείας του. Αυθημερόν οι αντάρται έφθασαν εις καματσόν <τόπος αμπέλων, εις την περιφέρειαν του χ. Αυγωνύμων>, οίτινες και συνεπλάκησαν μετά των προφυλακών του οθ. Στρατού … άνευ απωλειών εξ αμφοτέρων των μερών (36) Αι δύο ρηθείσαι επιστολαί απεστάλησαν δια στρατιωτών από τους Αγίους Πατέρας εις το Πυτιός δια νυκτός, ο δε μοναχός Ιγνάτιος εκρατήθη ολίγον υπό περιορισμόν εις κελλίον τινά της Σκήτης, διότι τα λεγόμενα αυτού, διαδιδόμενα κατά πολλούς τρόπους εις μικρούς και μεγάλους απηγοήτευον τους στρατιώτας, είτα απελύθη και μετέβη εις την Σκήτην του.

11 Τρίτη. Σήμερον εγνώσθη ότι ο Ζιχνής δια πολλούς λόγους θέλει να παραδοθή εξαντλήσας πλέον την υπομονήν του, καθότι αι εκ του απέναντι της Χίου, Τσεσμέ, καθημεριναί πληροφορίαι ότι έρχονται ενισχύσεις προς αυτόν απέβησαν ψευδείς και ανυπόστατοι. Το οποίον και αυθημερόν συνεκροτήθη μέγα συμβούλιον εν τη Σκήτη και εις το μέγα Ξενοδοχείον [29] υπό του χιλιάρ- (37) χου Ταχίρ, του εκατοντάρχου Εμίν, και άλλων τοιούτων αξιωματικών μικρών και μεγάλων ελθόντων προς τούτο εις την Σκήτην, ένθα και απεφασίσθη, όπως βαστάξωσιν εισέτι τον πόλεμον, του χιλιάρχου Ταχίρ πρωτίστως επιμένοντος προς τούτο. Χαρακτηριστικόν τι συνέβη αλλά και ιστορικόν εν τη ημέρα εκείνη. Εις εκ των προσελθόντων εκατοντάρχων εις το νυκτερινόν συμβούλιον ήτο και κάποιος τοιούτος, ον πρότερον εγνωρίσαμεν εν τη Σκήτη το όνομα όμως τούτου μας διέφυγε της μνήμης. Ούτος λέγομεν ο προγνωρισθείς εις ημάς ήτον υψηλού αναστήματος, ζωηρός, εύρωστος, ροδόχρους εν ταις παρειαίς και ξανθός την κόμην και ευγενής εις τους τρόπους, ελθών εν τη η- (38) μέρα του Συμβουλίου αυτών, μας επεσκέφθη και πάλιν εις το εργοστάσιον της ζωγραφικής, αλλ’ όχι ως τον εγνωρίζαμεν πρότερον, η όψις του μετεβλήθη αλλέως από την πολλήν κακουχίαν, εγνώριζε μας έλεγε ολίγον την ζωγραφικήν, και τσάτρα πάτρα την ελληνικήν γλώσσαν. Σημειωτέον ότι εν τη Σκήτη ευρίσκετο και κάποιος μοναχός γνωρίζων κάλλιστα την Τουρκικήν, το όνομα Ιερεμίας όστις εχρημάτισεν επι τρισήμισι [; δυσανάγνωστο] έτεσιν εις Κων/πολιν, ούτος εχρησιμοποιήθη πολλάκις ως διερμηνεύς εις τας ανάγκας της Σκήτης, οσάκις οι Τούρκοι εζήτουν τι, ούτος λέγω ο μ. Ιερεμίας προσεκλήθη εν τω Ζωγραφείω και διηρμήνευεν όσα ο ρηθείς καλοκάγαθος (39) Τούρκος αξιωματικός έλεγε προς τους μοναχούς όστις ηρώτησε αυτόν πώς έχουσι τα πράγματα, ούτος δε ο αξιωματικός, δια του άχ! αρχίνησε, και διά του ανάθεμα κατέληξεν λέγων εν αγανακτήσει ψυχής. Τι να σας είπω αχ αδέλφια. Με έχουν τώρα απ’ επάνω από το χ. Καρυές, εις την κορυφογραμήν του Πηγανίου όρους, τώρα 15 ημέρας μέσα εις ένα τσαντήρι, ως αρχηγόν, βρέχομαι, δεν ημπορώ να κοιμηθώ, μ’ έφαγαν αιφθείρες ρούχα δεν έχω να αλλάξω, και το ολίγον φαγητόν μου κακείν κακώς το δέχομαι, ίδετε τα γένειά μου πως ετράφησαν <πράγματι πρότερον δεν είχεν> ιδέτε πως κατήντησα ελεεινός ανάθεμά τον εκείνον τον Χαμίτ όπου εσύναξε όλα τα (40) χρήματα της Τουρκίας δια λο/σμόν του και τα έβαλεν εις ταις Τράπεζαις της ευρώπης δια τα κέφια του, και δεν μας έκαμε βαπόρια, και πάλιν ανάθεμά τον, ο ρηθείς μοναχός ο και διερμηνεύς ως είπομεν, με πολλήν αφέλειαν και αφοβίαν απεκρίνατο! Σεις είσθε τώρα ευρισκόμενοι εις μιαν πέτραν εν μέσω της θαλάσσης, οπόθεν αν πέσητε θα πνιγήτε, ναι λέγη ο εκατόνταρχος, και άλλα τινά ελέχθησαν, και μεταξύ τούτων υπενοήθη ότι ζητεί ούτος προστασίαν, ο δε ρηθείς μοναχός τούτο κατανοήσας λέγει μη φοβείσε, και ούτοι οι Γιουνανλήδες είναι ευγενείς άνθρωποι και δεν θα σας (41) κακοποιήσουν, αυτός δε μετά χαράς τούτο δεχθείς απήντησεν ίνς αλλάχ. = Αμήν Θεέ μου και κατήλθεν εκ του ζωγραφείου εις την αίθουσαν του ξενοδοχείου εν τη αρχομένη ήδη συνδιασκέψη ως είπομεν. Το δε μετά ταύτην, εχρειάσθησαν εφαπλώματα προς κοίμησιν, και πόσα νομίζει τις οτι εδόθησαν αυτοίς μετά των προτέρων; Το όλον 27 αλλ’ εν τη παραλαβή ως ωμολόγησεν ο αρχοντάρης της Σκήτης, μόνον τα 20 εύρεν τα 7 εξηφανίσθησαν, μεταξύ των 27 ευρίσκοντο και τινά των αδελφών, οίτινες κατ’ ανάγκην και φιλανθρωπίαν φερόμενοι έδωκαν και τα ιδικά των, εκείνο το εσπέρας κρίνοντες καλλύτερον εκείνοι να στεναχωρηθώσιν, μιαν (42) εσπέραν διότι άλλωστε εφοβούντο ανωτέραν βίαν και τα περαιτέρω αυτής.

Τετάρτη 12. Ουδέν εγένετο. Το εσπέρας εγνώσθη ότι οι αντάρται Κρήτες επλησίασαν προς τα μέρη χώμα της στέρνας <αύτη εστίν πλησίον του ναού των Αγ. Αποστόλων εν Παφυλίδι τη Ν. Μονή ανήκουσαν> και βορειότερον αυτής δηλαδή πλησίον εις τας προφυλακάς των Τούρκων, όπου και εξετόπησαν αυτούς εξ αυτών την πρωίαν επωφεληθέντες της κακοκαιρίας , διότι η νυξ εκείνη ήτο ομιχλώδης και βροχή ολίγη έπιπτε ως χιονόνερον, φονεύσαντες 2-3 Τούρκους. Αμέσως οι Τούρκοι ήνοιξαν σφοδρότατον πυρ, από την περιφέρειν του Αγ. Μάρκου, του Ηγουμένου την βρύσιν και άνωθεν αυτής (43) ήτοι εις το ύψωμα αυτής Ν. έναντι της Αγ. Τριάδος, της Ν. Μονής εν των Γεροντιώ. Τι ήτον εκείνο το πανδαιμόνιον ήτο αληθώς απερίγραπτον, εθαύμαζε τις την εν τω κόσμω αστασίαν[; δυσανάγνωστο] των πραγμάτων, εν τη παραμονή του Αγίου Σπυρίδωνος, και την μεταβολήν αυτών, ου μόνον οι Τούρκοι επυροβόλουν επί πολύ αλλά και οι αντάρται ως και οι εν τω Χαρτουλάρι ευρισκόμενοι Έλληνες στρατιώται το αυτόν έπρατον. Οι εν τη Σκήτη Τούρκοι ακούσαντες το παράδοξον τούτο άκουσμα των πυροβολισμών πανικόβλητοι έγιναν ότι έρχεται πλέον ο Ελλ. στρατός από την Νέαν Μονήν και αμέσως εις την μίαν και ήμισυ της νυκτός απέστειλαν ενίσχυσιν (44) περί τους τριάκοντα στρατιώτας, εν οις οι πλείστοι χωροφύλακες οι δυστυχείς ούτοι ως προείπομεν είχον τα πρωτεία, εις διαταγήν επιθέσεως, όπου και αν απεστέλλοντο συνοδευόμενοι μετα του καλού λόγου, πάντοτε Άιντε ογλούμ άιντε = άντε παιδί μου. άντε, ωσεί επρόκειτο περί συμποσίου, μεταξύ δε των αποσταλέντων χωροφυλάκων ήτο και εις γέρων τοιούτος, μικρός το ανάστημα, αλλ’ ούτος είτε εκ της βροχής, είτε εκ του φόβου, αμέσως επανήλθεν κατάφοβος, και τρόπον ευρών εκρύβη, έως ότου και οι άλλοι επανήλθον εις την Σκήτην. Μεταξύ των επανελθόντων ήτο και εις χριστιανός στρατιώτης τούνομα Νικόλαος από τα Τούζλα, όστις προ ημερών εφύλαττε φρουράν προσκόπων μεταξύ άλλων εις τας προφυλακάς της [περιοχής] χώμα της στέρνας πεφο[βι]σμένος ουκ ολίγον…

Η καταγραφή των γεγονότων στο χειρόγραφο σταματά εδώ.

Ακολουθούν ραγδαίες εξελίξεις, καθώς οι ελληνικές δυνάμεις εγκλωβίζουν το τουρκικό επιτελείο στην περιοχή των Αγίων Πατέρων, όπου είχε μετακινηθεί μετά τον σφοδρό βομβαρδισμό του Πυτιούς. Στην περιφέρεια, οι τούρκοι δέχονται συντονισμένες επιθέσεις από τα τοπικά σώματα, αλλά και από τις ενισχυμένες αποβατικές δυνάμεις των ελλήνων. Στις 18 Δεκεμβρίου αποφασίζεται η γενική επίθεση και η εκκαθάριση των εγκλωβισμένων τουρκικών δυνάμεων.

Την Δευτέρα 17 Δεκεμβρίου ο Ζιχνή Μπέης στέλνει επιστολή παραδόσεως προς τους τούρκους προκρίτους και προτείνει ως τόπο παραδόσεώς του την Σκήτη των Αγίων Πατέρων [30].

Ο ελληνικός στρατός κατέλαβε την Σκήτη στις 20 Δεκεμβρίου, περί την 4η απογευματινή. Ο Ζιχνή απομακρυνθείς από την Σκήτη προς την περιοχή του Κοχλιά, περικυκλωμένος από τις ελληνικές δυνάμεις, παραδόθηκε άνευ όρων περί την 8η βραδινή, στον ταγματάρχη Παπαδημητρίου, στις Καρυές, στην οικία του Χατζή Αποστόλου Βενέτου [31].