Πολλά έχουν συζητηθεί από το ξέσπασμα της κρίσης αλλά το έλλειμμα ηγεσίας και ηγετών διαμετρήματος αναλόγου της παρούσας ιστορικής συγκυρίας δυστυχώς μεσουρανεί σε παγκόσμια κλίμακα . Η ανησυχία μάλιστα αυτή, δεν απασχολεί μόνο την χώρα μας, αλλά και διεθνώς με έμφαση μάλιστα στην αδυναμία των πολιτικών ηγεσιών να χαλιναγωγήσουν την εκτός ελέγχου κατάσταση . Είναι μάλλον ξεκάθαρο, ότι εκτός από Ελευθέριο Βενιζέλο στην Ελλάδα, δεν θα βρει κανείς ούτε Ντε Γκώλ στη Γαλλία ή Αντενάουερ στη Γερμανία ή Ρούζβελτ στις ΗΠΑ, ή Τσώρτσιλ στην Αγγλία , αλλά ούτε καν Μιτεράν ή Χέλμουτ Κολ. Το πρόβλημα στην πατρίδα μας είναι πιο σύνθετο:. Δεν έχουμε μόνο έλλειμμα ηγετών, έχουμε περίσσευμα ηγεμόνων, ίσως μάλιστα αυτός είναι ένας από τους λόγους που εξηγεί την ηγετική λειψανδρία.
Βλέπουμε λοιπόν ένα 80χρονο γεροντίδιο που κατέλυσε την δημοκρατία στην πατρίδα του εισβάλοντας στο Καπιτώλιο , που ξεγέλασε τους κουτοαμερικάνους με το σύνθημά του Make America Great Again , εν μια νυχτί με την δύναμη της εξουσίας των όπλων να ‘’προσαρτά’’ την Γροιλανδία , να κάνει 51η πολιτεία των ΗΠΑ τον Καναδά , να αρπάζει την διώρυγα του Παναμά , να μετονομάζει τον ‘’’Κορινθιακό’’’ κόλπο σε κόλπο της Αμερικής , να παραδίδει την Ουκρανία αμαχητί στις ορέξεις του γκακεμπίτη δικτάτορα , να φυτεύει 2.000.000 Παλαιστινίους στην Ριβιέρα των ερήμων της Ιορδανίας και της Αιγύπτου και με φόβητρο την επιβολή δασμών να αναγκάζει τους Ευρωπαίους ΑΝΘΥΠΟΗΓΗΤΟΡΕΣ να ρίχνουν τις ασπίδες και να λιποτακτούν ..
Στο σημείο αυτό αξίζει να εξετάσουμε τι διαφοροποιεί τον ηγέτη από τον ηγεμόνα.
Ο ηγέτης, κατά τον Αριστοτέλη, υπηρετεί το κοινό καλό. Άρχει πείθοντας με το παράδειγμα του (αυτό που οι Αγγλοσάξονες λένε leading by example). Eίναι σοφός με την πλατωνική έννοια (ξέρει δηλαδή τι ξέρει και κυρίως, τι δεν ξέρει). Αναδεικνύεται από το έργο του, την κοινωνία και τις ιστορικές συνθήκες. Εμπνέει, ενθαρρύνει, κινητοποιεί, ξεσηκώνει, καθοδηγεί (δεν άγεται και φέρεται από δημοσκοπήσεις). Έχει συνεργάτες, όχι «περιβάλλον», και είναι μοναχικός και «άφιλος. Έχει απόψεις που μπορεί ενδεχομένως να αλλάζουν, αλλά αξίες που είναι σταθερές και εδραίες.
Ο ηγεμόνας (υπό την μακιαβελική έννοια) υπηρετεί τη φιλοδοξία και το συμφέρον του καθώς και τα συμφέροντα των ανθρώπων και των ομάδων που στηρίζουν την εξουσία του. Είναι ευφυής υπό την έννοια της πανουργίας. Αναδεικνύεται κληρονομικώ δικαιώματι ή/και (πλέον) με την εύνοια και την προβολή των ΜΜΕ. Άρχει, είτε με εξυπηρετήσεις σε πρόσωπα και ομάδες με κάποια ισχύ, είτε με πειθαναγκασμό-εξαναγκασμό των υπολοίπων, είτε συνηθέστερα και με τις δύο μεθόδους. Εκφοβίζει και απειλεί, υπόσχεται και εκμαυλίζει. Μοιράζει προνόμια και τιμάρια σε εμπίστους και υμνητές. Μοναδική του αξία: η φιλαρχία.
Το ελληνικό κρατικό μόρφωμα υπήρξε από συστάσεώς του δέσμιο ενός ιδιότυπου «κοτζαμπασισμού», των τοπικών προυχόντων και προεστών που δεν αποδέχονταν την εξουσία του Καποδίστρια, κατ’αρχάς, και του οποίου η δολοφονία σφράγισε εν πολλοίς τη μοίρα του κράτους που τελικά οικοδομήθηκε. Σταδιακά η κεντρική εξουσία ισχυροποιήθηκε έναντι των τοπικών αρχόντων, αλλά η νοοτροπία των κοτζαμπάσηδων δεν ξεριζώθηκε ποτέ. Η πλειονότητα των πολιτικών αρχηγών έμαθαν να λειτουργούν περισσότερο ως φύλαρχοι-γενάρχες και λιγότερο ως ηγέτες. Οι πολιτικές οικογενειακές δυναστείες ήταν και είναι νομοτελειακό φαινόμενο σε μια κοινωνία που δεν εκπαιδεύθηκε να αναζητά ηγέτες, αλλά προστάτες. Το αποτέλεσμα είναι, ότι έχουμε περίσσευμα κρατισμού και έλλειμμα κράτους, περίσσευμα εκπαίδευσης και έλλειμμα παιδείας, περίσσευμα προπαγάνδας και έλλειμμα ενημέρωσης, περίσσευμα λαϊκισμού και έλλειμμα δημοκρατίας, περίσσευμα ατσιδοσύνης, επιχειρηματικής μαγκιάς και διαπλοκής και έλλειμμα εξωστρεφούς και δυναμικής επιχειρηματικότητας και καινοτομίας.
Το βασικό χαρακτηριστικό του ηγέτη (από όσα προαναφέρθηκαν) είναι η προσήλωση του σε ένα αξιακό σύστημα που τον υπερβαίνει. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που σοβαρό έλλειμμα ηγετών υπάρχει σε όλη την Ευρώπη. Η Ευρώπη και η όλη η παγκόσμια κοινότητα δείχνει να έχουν εγκαταλείψει τις βασικές τους αξίες, τον ουμανισμό, τη δημοκρατία, την προσήλωση στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την κοινωνική συνοχή. Υπάρχουν και άλλες σημαντικές παράμετροι που συμβάλλουν (μηντιοκρατία, διαπλοκή πολιτικής με επιχειρηματικά-χρηματοοικονομικά συμφέροντα κ.α.), αλλά η κύρια αιτία που δεν αναδεικνύονται ηγέτες ούτε αυτές τις κρίσιμες ιστορικές στιγμές (διαψεύδοντας τις θεωρίες περί ιστορικών νομοτελειών και αναγκαιοτήτων) είναι η απαλλοτρίωση του βασικού μας αξιακού συστήματος στο βωμό του ατομοκεντρισμού.
Όταν στοχασθούμε και επανακαθορίσουμε τις αξίες μας, ηγέτες θα προκύψουν ξανά.
- τότε ανά τον κόσμο θα μας κυβερνούν ηγεμόνες.
. Βούλτσος Ηρακλής Αντγος ε.α. και τέως Γεν. Γραμ. Δήμου Ερμούπολης