Παίρνω αφορμή από το άρθρο του κου Κώστα Μαρδά για τον Κ. Καραμανλή (θείο), Αλήθεια 08/09/2014, αλλά και τα σαράντα έτη από ιδρύσεως της Ν.Δ., να προβώ σε μια πιο ισορροπημένη αποτίμηση του έργου του πολιτικού που δέσποσε στην μεταπολεμική πολιτική ζωή του τόπου. Δεν θα παραστήσω τον αντικειμενικό κριτή. Η σημασία που θα δώσω σε κάποια γεγονότα ασφαλώς και οφείλεται στα βιώματά μου, τις προκαταλήψεις μου κ.ά. Το τι είναι αντικειμενικό και τι όχι είναι θέμα φιλοσοφικό. Ο αναγνώστης ας κρίνει. Πάντως, πολλοί θα γνωρίσουν πράγματα που δεν γνώριζαν ή είχαν ξεχάσει.
Ο Κ. Καραμανλής, αναμφίβολα, είχε ηγετικές ικανότητες· ήταν μια ηγετική φυσιογνωμία που εξέπεμπε σοβαρότητα, αυστηρότητα, αυτοπεποίθηση και ασφάλεια. Νομίζω πως κατά την άσκηση των καθηκόντων του δεν εξήντλησε τις ικανότητές του. Με άλλα λόγια θα μπορούσε να είχε προσφέρει πολλά περισσότερα. Θα χωρίσω την εξέταση του χειρισμού των διαφόρων ζητημάτων σε δύο περιόδους, η πρώτη ήταν η περίοδος 1955-1963 η δε δεύτερη 1974-1981.
Κατά την πρώτη περίοδο πρέπει να σημειώσω ότι τον Οκτώβριο του 1955 ανέλαβε την πρωθυπουργία όχι με τρόπο ορθόδοξο. Ακολουθήθηκε η περί κηπουρού θεωρία του Βασιλέως Παύλου. Τα γεγονότα όμως, μαρτυρούν ότι ο ανορθόδοξος αυτός τρόπος έδωσε καλλίτερα αποτελέσματα απ’ ό,τι θα έδινε ο ορθόδοξος τρόπος διότι, ο Καραμανλής απεδείχθη πολύ υψηλότερου επιπέδου ηγέτης από τους Σ. Στεφανόπουλο και Π. Κανελλόπουλο, τους τότε πιθανότερους διαδόχους του Παπάγου· οι οποίοι αργότερα διετέλεσαν πρωθυπουργοί. Όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία είχαν προηγηθεί, η αποτυχημένη τριμερής διάσκεψη του Λονδίνου και τα Σεπτεμβριανά. Το ζήτημα των Σεπτεμβριανών ο Καραμανλής δεν το χειρίσθηκε σωστά γι’ αυτό και η συρρίκνωση του Ελληνισμού της Πόλης άρχισε από την πρωθυπουργία του. Αποκορύφωμα της διστακτικής πολιτικής του απέναντι στην Τουρκία ήταν η επιστροφή του στρατιωτικού κλιμακίου στη Σμύρνη καθώς και η σχεδόν φυγάδευση του «εμπρηστή» της οικίας του Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη, Οκτάι Εγκίν. Στα αρνητικά της πρώτης περιόδου θα πρέπει να περιληφθεί ο κακός χειρισμός της υποθέσεως Μαξ Μέρτεν, η μη διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων και του κατοχικού δανείου και τέλος, το σοβαρότερο απ’ όλα η υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου.
Στα θετικά της περιόδου αυτής έχουμε την διεθνώς αναγνωρισμένη οικονομική ανάπτυξη της χώρας η οποία δεν στηρίχθηκε στην αύξηση της καταναλώσεως μέσω δανεικών, όπως το μεταπολιτευτικό παραλήρημα αλλά, στην εκβιομηχάνιση της χώρας. Η χώρα είδε βιομηχανικές μονάδες που αποτέλεσαν τον μοχλό της οικονομικής και τεχνολογικής αναπτύξεως. Πολλά απ’ αυτά τα πράγματα έγιναν με την προσωπική του παρέμβαση· τα ναυπηγεία, τα διυλιστήρια, η βιομηχανία ζαχάρεως, η Ολυμπιακή Αεροπορία, τα έργα εξηλεκτρισμού κ.ά. Την χώρα την κυβερνούσε ο ίδιος, πλην κάποιων τομέων που κρατούσαν τα ανάκτορα για τον εαυτό τους, δεν ασκούσε διοίκηση δια δικαστηρίων. Ως μεγάλη του επιτυχία μπορεί να χαρακτηρισθεί η σύνδεση της Ελλάδος με την τότε ΕΟΚ. Ήταν δε περισσότερο δημοκράτης απ’ ό,τι ο πολύς κόσμος πιστεύει· παράδειγμα, επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας για την σύνδεση με την ΕΟΚ ήταν ο Γιάγκος Πεσμαζόγλου, για δε το σύνταγμα της Κύπρου ο Θ. Τσάτσος. Υπήρξαν και θεσμικές καινοτομίες όπως, η ίδρυση του ΟΓΑ. Τέλος δε, να σημειωθεί πως επί πρωθυπουργίας του είχαμε την πρώτη γυναίκα υπουργό.
Η περίοδος 1974-1981 είχε τα εξής αρνητικά για τον Κ. Καραμανλή. Πρώτα απ’ όλα να σταματήσει τη δεύτερη φάση προελάσεως των Τούρκων στην Κύπρο. Αρνήθηκε να συζητήσει και να διαπραγματευθεί με τους Τούρκους ο ίδιος και ανέθεσε αυτό το σημαντικό αλλά και κρίσιμο έργο στον Γ. Μαύρο. Η διεθνής αναγνώριση που διέθετε θα είχε κάποια βαρύτητα στις συζητήσεις· ίσως όμως, η παρουσία του στην Ελλάδα να ήταν απαραίτητη για την εσωτερική τάξη. Η αποχώρηση από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ ήταν λανθασμένη ενέργεια και αποδείχθηκε ως τέτοια αφού επανακάμψαμε. Στην οικονομική πολιτική εγκατέλειψε εκείνη της πρώτης οκταετίας και ακολούθησε μια πολιτική αντίθετη προς αυτήν. Ιδιωτικές εταιρείες που ιδρύθηκαν με δική του παρότρυνση (Ολυμπιακή, ναυπηγεία) κατά την πρώτη οκταετία αλλά και άλλες όπως, ο όμιλος Ανδρεάδη περιήλθαν στο Δημόσιο κατά την δεύτερη περίοδο για να οδηγηθούν στην κατάρρευση, παρασύροντας και τα δημόσια οικονομικά της χώρας. Ο πολύς κόσμος δεν γνωρίζει αν ο όμιλος Ανδρεάδη δικαιώθηκε ή όχι από τα διεθνή δικαστήρια.
Ως προς το Σύνταγμα πρέπει να δεχθούμε πως ο Γ. Μαύρος είχε δίκιο που ήθελε Συντακτική Βουλή και όχι Αναθεωρητική. Το Σύνταγμα είναι μια μετεξέλιξη του συντάγματος της Μοναρχίας, ασχολείται δε πολύ με την προάσπιση των οικονομικών συμφερόντων διαφόρων ομάδων. Είναι ιδιαίτερα δύσκαμπτο και υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες του κοινού νομοθέτη και τούτο για την διατήρηση των προνομίων των ομάδων που προανέφερα.
Η μεγάλη επιτυχία του Κ. Καραμανλή τη δεύτερη περίοδο, κατά κοινή ομολογία, ήταν η ένταξη της Ελλάδος στην τότε ΕΟΚ. Η απόφαση ήταν πολιτική και μόνον μια ηγετική προσωπικότητα όπως αυτή του Κ. Καραμανλή θα μπορούσε να πείσει τους ευρωπαίους ηγέτες. Η ομολογία του καγκελάριου Χέλμουτ Σμιτ αρκεί.
Μια περίοδος που θέλει ιδιαίτερη αξιολόγηση είναι η αυτή από το 1963 μέχρι το 1974. Εδώ έχουμε δύο δυνάμεις που η μία ενίσχυσε την άλλη. Μετά την πρώτη οκταετία ο Κ. Καραμανλής δεν δεχόταν δεύτερο ρόλο· επεφύλασσε δε στον εαυτό του έναν εθνικό υπερκομματικό ρόλο. Αυτά τα δύο αλληλοενισχύονταν. Γι’ αυτό και απέφυγε ενσυνείδητα να εμπλακεί στον αντιδικτατορικό αγώνα. Ήταν μια επιλογή που του απέδωσε προσωπικά. Εκτιμώ ότι μία προσεκτική και μετρημένη αντιπαράθεσή του με τους δικτάτορες θα είχε αποφέρει αποτελέσματα.
Την μεταπολεμική περίοδο ο Κ. Καραμανλής ήταν ο μεγαλύτερος ηγέτης που ανέδειξε η χώρα. Αυτό είναι μια πραγματικότητα που δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί τεκμηριωμένα.