Παρ’ όλο που έχουν περάσει πάνω από 130 χρόνια από τότε που ο Ούγγρος διανοητής έγραψε το πρωτοποριακό ακόμα και για σήμερα έργο Τα κατά συνθήκην ψεύδη*, η αξία του παραμένει ακέραιη και σήμερα, με μόνη ίσως διαφορά τον τρόπο που τα ψεύδη αυτά χρησιμοποιούνται. Ωστόσο αντιλαμβάνεται κανείς ότι το θέμα είναι μεγάλο και πολυσχιδές, και ως εκ τούτου η αντιμετώπισή του είναι αποτέλεσμα γνώσης αλλά και κατανόησης των πραγμάτων. Γι’ αυτό και η αναφορά μας θα περιοριστεί στις διάφορες ψευδαισθήσεις** που έχουν δημιουργηθεί στον κόσμο και αφορούν σε ζητήματα τής πολιτικής και όχι μόνο∙ οι οποίες όμως είναι ικανές να οδηγήσουν ακόμα και σε ψυχοπνευματικές διαταραχές, αφού μας προβάλουν (παρά τα αντιθέτως λεγόμενα) σχεδόν ως αναπόφευκτη τη φτώχια για τους πολλούς, και την μονοπώληση της εξουσίας και τα καλά που προέρχονται απ’ αυτήν, από τους κατ’ επάγγελμα πολιτικούς. Σχετικός τομέας είναι και αυτός των κοινωνικών σχέσεων*** οι οποίες όχι μόνο προβάλλονται ή και καναλιζάρονται(3α), αλλά και διαμορφώνονται από τις ιθύνουσες τάξεις και διεθνώς προωθούνται από τις κυρίαρχες ανεπτυγμένες και πολιτισμένες χώρες της Ευρώπης.
Θα αποφύγω εσκεμμένα να αναφερθώ σε ζητήματα θρησκείας, ανάπτυξης, ακόμα και προόδου τουλάχιστον όπως την αντιλαμβάνεται η πλειονότητα τού κόσμου.
Απλώς θα θίξω το πρόβλημα στη γενική του μορφή, πράγμα που ίσως βοηθήσει στο να διαταράξει τη συνηθισμένη πλέον φαινομενική ηρεμία – απογοήτευση του «τίποτα δεν γίνεται» όσον αφορά τουλάχιστον την επιβαλλόμενη- εφαρμοζόμενη πολιτική η οποία στηρίζεται στην υποκρισία τού κυρίαρχου συστήματος, και πως πιστεύει ο καθένας ό,τι μπορεί να ζήσει μέσα σε τέτοιο καθεστώς. Γεγονός είναι πως όσο και αν ενδιαφέρεται ή εργάζεται κανείς για το κοινό καλό, αποδείχτηκε, πως υπάρχει διάσταση μεταξύ ιδέας και της πραγματικότητας, καθώς και διαχωρισμός της πλάνης από τη φαντασία, η οποία ως πλάσμα του νου στην περίπτωσή μας οδηγεί στην εξαπάτηση δηλ. στο να πιστέψουμε το ψεύδος, το οποίο πολλοί το αντιλαμβάνονται σαν αλήθεια που όμως σχεδόν πάντοτε δεν συμφωνεί με την πραγματικότητα∙ αλλά που δυστυχώς προσδιορίζει τις πράξεις μας. Παρ’ όλ’ αυτά αν δεν είναι φωτισμένος (κοινώς ψαγμένος) κανείς, θα παραμένει επιφανειακός στις αναζητήσεις του βιώνοντας μόνιμα ένα συγκαλυμμένο ψέμα που οδηγεί την κοινωνία στην καταστροφή. Αυτό όμως που δεν είναι επιφανειακό βρίσκεται στην ελευθερία που νοιώθει αυτός που ενεργεί τίμια και συνειδητά.
Είναι ανάγκη όμως να γνωρίζουμε πως η λογική αλλά και η επιστημονική θεώρηση των πραγμάτων, μας λέει πως στις κρίσεις μας καθώς και στις εκτιμήσεις μας, θα πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν ο χρόνος καθώς και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γίνονται τα διάφορα γεγονότα. Ίσως θα πρέπει να αναφέρουμε πως τις κρίσεις τους οι περισσότεροι τις εξαρτούν από απόψεις δεδομένες και θέσφατα που πιθανόν δεν έχουν σχέση με την κοινωνική πραγματικότητα που βιώνουμε σήμερα. Πιθανότατα στις κρίσεις μας - όχι μόνο για το σήμερα- εμπλέκεται και το στοιχείο της ιδιοτέλειας το οποίο θεωρώ πως ενδημεί κυρίως σε όσους παίρνουν τις αποφάσεις∙ αλλά και γενικά στο περιβάλλον αυτών που ασκούν εξουσία και όχι μόνο. Εκ των πραγμάτων βάσιμα μπορεί να υποθέσει κανείς, πως τα κατά συνθήκην ψεύδη σήμερα τα έχουμε αναβαθμίσει σε εσκεμμένα ψεύδη.
Εδώ λοιπόν έχω τη γνώμη πως είναι αναγκαίο να σκεφτόμαστε διαφορετικά, αποφεύγοντας τις ψευδαισθήσεις και τις εξαρτήσεις από δεδομένες αλήθειες. Άρα, η αποκατάσταση της αλήθειας δεν είναι μόνο ζήτημα συνείδησης∙ αλλά συνιστά επίσης ζήτημα άμεσου πρακτικού ενδιαφέροντος.
Προς το παρόν η αναφορά μας περιορίζεται στην κοινωνική αλήθεια όχι μόνο όσον αφορά το παρόν, το παρελθόν, αλλά και το μέλλον. Όσον αφορά το παρελθόν παρηγοριά μπορούσε να αντλήσει ο άνθρωπος από τη θρησκευτική πίστη με ανέξοδες υποσχέσεις για την ευτυχία στους ουρανούς∙ αδιαφορώντας ακόμα και για την ζημιά που προέρχονταν από το καταφανές ψεύδος, αφού προσδοκούσε την κρίση της δευτέρας παρουσίας καταλήγοντας με τη φράση «έχει ο Θεός» ή «από το Θεό να το ’βρει»! δηλ. να τον τιμωρήσει ο Θεός. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η εξουσία να εκμεταλλεύεται και να κερδοσκοπεί σε βάρος του λαού. Αν και σήμερα η εκμετάλλευση αυτή από κάποιες πλευρές συνεχίζεται, εν τούτοις, η κερδοσκοπική αυτή λογική αλλά και πνευματική καταπίεση δεν είναι τόσο ισχυρή και απειλεί να συντρίψει το οικοδόμημα που ανθίσταται γιατί έχει βαθιές ρίζες. Παρ’ όλ’ αυτά οι εκμεταλλευτές βρίσκουν νέους τρόπους για να συνεχίσουν να εκμεταλλεύονται και να εξουσιάζουν τους λαούς. Αυτοί ακριβώς είναι οι κοινωνικοί και πολιτικοί εκμεταλλευτές, αυτοί είναι που όχι μόνο δεν συμφωνούν αλλά και διαστρεβλώνουν το κοινωνικό περιεχόμενο ακόμα και των λόγων του Χριστού διαμορφώνοντας το ΝΑΙ σε ΟΥ και το ΟΥ σε ΝΑΙ.
Η κυριότερη από τις κοινωνικές αλήθειες που πρέπει να επικεντρώσουμε τη σκέψη αλλά και τις προσπάθειες μας για αναβάθμιση της και παράλληλα της ζωής μας, είναι η παιδεία. Όχι βέβαια αυτή που μας δίνουν τα σημερινά σχολεία, αλλά η όντως πνευματική μόρφωση και η χαρά που προέρχεται από αυτήν η οποία βοηθάει όχι μόνο τους νέους να σκέφτονται εχέφρονα χωρίς να παρασύρονται είτε από προσωπικό εγωϊσμό, είτε από τον χαμαίζηλο εγωϊσμό των άλλων, που, το χειρότερο, μας οδηγεί ουσιαστικά στην πνευματική παρακμή ακόμα και στον διανοητικό εκφυλισμό.
Παρ’ όλα αυτά εξακολουθούμε να βασιζόμαστε στα κατά συνθήκην ψεύδη, που αν και τα ίχνη τους εμφανίζονται από πολύ παλιά, σήμερα άλλαξαν μορφή και έχουν πλημμυρίσει την κοινωνικοπολιτική ζωή αφού πλέον τα βιώνουμε ως «πραγματικές» αλήθειες. Η εξάπλωση αυτή γίνεται με επιστημονικές μεθόδους οι οποίες παρουσιάζουν το άσπρο ως μαύρο ή και το αντίθετο∙ δημιουργώντας εντυπώσεις που υπερβαίνουν ακόμα και τον σκεπτικισμό, φτάνοντας μέχρι και τον πεσιμισμό τού «τίποτα δεν γίνεται»! Η αμφιβολία επικρατεί παντού∙ όχι μόνο για το παρελθόν αλλά κυρίως για το μέλλον. Σίγουρα δεν μπορεί κανείς να εξιδανικεύσει τη σημερινή κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα. Όμως, όταν κανείς ασχολείται συνεχώς μόνο με τα όντως απογοητευτικά που μας συμβαίνουν, αλλά και αγωνίζεται να δείξει παντού τη διαφθορά, τον πόνο, ακόμα τον άνθρωπο ως ετοιμοθάνατο που τον περιμένει η…κόλαση, οι υπηρεσίες που προσφέρει δεν οδηγούνται στη σωστή κατεύθυνση αφού δεν επιδιώκουν να αναβαθμίσουν τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων, αλλά ακολουθούν την προοπτική τής πεπατημένης συνήθειας. Ωστόσο είναι ανάγκη να μάθουμε εκτός του ότι η αλήθεια όσο πικρή και να είναι, αυτή πρέπει να λέγεται χωρίς διακρίσεις. Όταν όμως αυτό δεν γίνεται, τα αποτελέσματα οδηγούν στην απογοήτευση για το μάταιο των αγώνων λόγω διάψευσης των προσδοκιών. Παρ’ όλ’ αυτά είναι δύσκολο πιστέψεις σ’ έναν κόσμο κάτεργο που θα στηρίζεται στον αηθικισμό ή αμοραλισμό (α στερητ. + ηθική [ βλ. λξκ των –ΙΣΜΩΝ]), ακόμα και στο ψέμα.
Αν θέλουμε οι ελπίδες θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν, αυτό θα γίνει μόνο όταν θέσουμε την παιδεία πρώτη από τα ανθρώπινα αγαθά. Το να κρίνουμε τα γύρω μας ακόμα και να ενεργούμε σύμφωνα με τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει, και με βάση την ιδέα που έχουμε για τα πράγματα, θεωρώ πως είναι καμώματα για Βουσμάνους γιατί τέτοιας λογής είναι ο φέροντας σκελετός της πνευματικής οργάνωσης**** όχι μόνο της δικής μας αλλά περισσότερο των παιδιών μας… Αντί η παιδεία μας να προσπαθεί να τα απογαλακτίσει από τις ψεύτικες δεισιδαιμονίες και τα θέσφατα, μαθαίνοντας τους νέους πως θα βγάλουν συμπεράσματα από την ιστορία του παρελθόντος, εξαρτούμε τη ζωή μας από την περιουσία, της οποίας η ουσία βρίσκεται εκτός της πραγματικής ουσίας, ή περί την ουσία που είναι να μάθεις τον νέο να αναγνωρίζει το σωστό και το λάθος και να μάχεται υπέρ του δικαίου, και όχι να συμφωνεί με τους κερδοσκόπους καταπιεστές που μας εκμεταλλεύονται με παντοίους τρόπους∙ κάνοντάς μας ακόμα και να νοιώθουμε…τύψεις γιατί απόχτησαμε ένα σπήτι ή φάγαμε ένα κομμάτι ψωμί παραπάνω!
Αυτοί όμως που μας έφεραν σ’ αυτή τη θέση, πρέπει να γνωρίζουν, πως χρέος των πολιτών είναι η σωτηρία της κοινωνίας και των αρχόντων να μάθουν να ακούν τους πολίτες και τουλάχιστο να… κοκκινίζουν μπροστά στις αδικίες που διαπράττουν. Αλλοίμονο όμως σ’ αυτούς που αγνοούν την ιστορία και δεν θέλουν ή δεν μπορούν να βγάλουν συμπεράσματα από τη γνώση της. Αλλοίμονο σε όσους δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν τους μνημειώδεις στίχους
Ὂλβιος ὃστις τῆς ἱστορίας
ἒσχε μάθησιν, μήτε πολιτῶν
ἐπί πημοσύνας, μήτ’ ἐς ἀδίκους
πράξεις ὁρμῶν
ἀλλ’ ἀθανάτου καθορῶν φύσεως
κόσμον ἀγήρω…*****
Πιστεύω λοιπόν πως είναι ανάγκη ο άνθρωπος και κατ’ επέκταση ο πολιτικός, να αλλάξει μέθοδο και τρόπο σκέψης να απεγκλωβιστεί από στερεότυπες απόψεις - προκαταλήψεις και εμμονές, για να μπορέσει να αποκτήσει ή αν θέλετε να διεκδικήσει την πνευματική του ανεξαρτησία, όχι αναζητώντας το απόλυτο, αλλά το κοινωνικά δίκαιο.
Δυστυχώς όμως και η δικαιοσύνη αποδεικνύεται προνόμιο των ισχυρών και παρηγορητικός λόγος προς αμαθείς.
Σημειώσεις:
* Μέρος του τίτλου από το μνημειώδες έργο του Simon Sοüdfeld (Μax Nordau) γεν. στην Ουγγαρία 29 Ιουλίου 1849 και επεβίωσε 23 Ιαν. 1923 στη Γαλλία.
Κατά συνθήκην ψεύδη είναι τα ψέματα που λέγονται με σκοπό να διαμορφώσουν την κοινή γνώμη (κοινωνικά ψεύδη), που βέβαια ξεκινούν από τα μεταξύ μας ψεύδη τα οποία τελικά συμβάλλουν καθοριστικά στο να ζούμε το ψεύτικο και το επίπλαστο.
Σύμφωνα με την εκτίμηση του Νορντάου η βαρβαρότητα της Ευρώπης οφείλεται στο ότι απεσύρθη από το Ελληνικό πνεύμα. «Παρ’ όλ’ αυτά, όμως, τελικά, ο Ελληνικός λαός θα υπερνικήσει το αχαρακτηρίστως ακατανόητον των μεν, την δολιότητα και εχθρότητα καθώς και τον χαμαίζηλο εγωϊσμό των άλλων».
** Ψευδαίσθηση είναι διαταραχή της αίσθησης κατά την οποία δημιουργείται η εντύπωση που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και κατά συνέπεια είναι λανθασμένη ( βλ. λξκ της Ακαδημίας Αθηνών).
*** Οι κοινωνικές σχέσεις αφορούν γενικά την κοινωνική συμβίωση την οποία διαμορφώνουν κυρίαρχα η παιδεία η δικαιοσύνη και ο αγώνας για την αλήθεια.
(3α) Έχω τη γνώμη πως η κατάληξη –αρω είναι νεότερη παραγωγική καθ’ ό,τι δημιουργεί πολλές νεοφανείς λέξεις, όπως γκουκλάρω, μαρκάρω, ρεφάρω, μοντάρω, ποζάρω, γουστάρω, σουτάρω, καργάρω, φλιπάρω, σπεκουλάρω…
Η λέξη ερμηνεύεται ως θαλάσσιο πέρασμα, διώρυγα, αλλά και κάθε βαθύ και μακρύ αυλάκι για πότισμα αγρού. Κάναλος = οχετός, διώρυγα∙ υποκοριστικό∙ καναλάκι, καναλίσκος σχετ. κάννουλα (βαρελιού), που είναι αντιδάνειο από τα Λατινικά∙ α.ε κάννα ˃ canna υποκορ. cannula) επίσης Λατ. canna ˃ cannata ˃ μεσαιων. καν(ν)άτα, κάνηστρον∙ το εκ καλάμων πλέγμα. Ακόμα αντιδάνειο είναι και το ζυμαρικό καν(ν)ελόνι (ιταλ. cannelloni), το μπαχαρικό καν(ν)έλλα, το καλάμι λόγω του σχήματός του, η κάννη του όπλου, το κανόνι…
**** βλ. Δημ. Λιαντίνη «Τα Ελληνικά»
***** Λόγια του Τραγικού ποιητή Ευριπίδη (480- 406 π.Χ) που ερμηνεύονται: Ευτυχισμένος όποιος διδάχτηκε από την ιστορία, χωρίς να επιδιώκει τη συμφορά των συμπολιτών του, και χωρίς να επιδίδεται σε πράξεις άδικες, αλλά συλλαμβάνοντας με τη νόησή του την αγέραστη κοσμική τάξη της αθάνατης φύσεως…