Με αφορμή την εξαίρετη επισήμανση τού φίλτατου Λεωνίδα Πυργάρη στις “απόψεις” τού “Πολίτη”, περί του “Απέσυρε!” ή “Απόσυρε!”* θέλω να ανασύρω από τον ωκεανό των λαθών κάποια απ’ αυτά που γίνονται στη χρήση των επιρρημάτων.
Να πω λοιπόν πως τα επιρρήματα της Δημοτικής λήγουν σε -α ή σε -ως. Τα περισσότερα είναι τροπικά κατά τη σημασία τους, όπως: περπατάει ανάλαφρα, περάσαμε ανέμελα…, το κακό μάς βρήκε αναπάντεχα, ενεργεί απερίσκεπτα κ.ά.
Είναι γεγονός πως σε μερικά επιρρήματα χρησιμοποιούνται άνετα και οι δύο τύποι, όπως σκόπιμα & σκοπίμως, άπταιστα & απταίστως π.χ. μιλάει απταίστως Γαλλικά… ή τυχαία & τυχαίως π.χ συναντηθήκαμε τυχαίως… ανάλογα – αναλόγως, βέβαια – βεβαίως, σπάνια – σπανίως, χοντρικά - χοντρικώς κ.ά.
Όμως, τι να πει κανείς όταν ακούει “κύρια – προηγούμενα – γραπτά” αντί κυρίως προηγουμένως, γραπτώς, επομένως… Μόνο ένας κακόγουστος θα μπορούσε να πει π.χ. “με απασχολεί κύρια η ομορφιά” ή “...το είπε προηγούμενα” ακόμα και “ενδεχόμενα θα έρθω” ή “τον συνάντησα προηγούμενα”. Το χειρότερο ίσως είναι να ακούς από εκεί που δεν πρέπει το απαράδεκτο· “πρωτόδικα καταδικάστηκε….”, για να μην πούμε για το επίσης απαράδεκτο “ολόγραφα” αντί ολογράφως, αυτοδίκαια αντί αυτοδικαίως, τηλεφωνικά αντί τηλεφωνικώς π.χ. επικοινώνησα τηλεφωνικώς… θα τα πούμε τηλεφωνικώς ή θα πάμε δικαστικώς και όχι δικαστικά (!) ούτε πιθανά… αντί πιθανόν ή πιθανώς. Μέσα στον ωκεανό των λαθών θα επισημάνω και θα σταματήσω στο επίρρημα αμέσως και άμεσα και να πω, πως το πρώτο είναι χρονικό και το δεύτερο τροπικό. Για παράδειγμα λέμε: πήγαινε αμέσως στο σπίτι σου, και κοίταξε να μου τηλεφωνήσεις αμέσως, έρχομαι αμέσως. Εκτός αν άκουσε ποτέ κανείς στην παραγγελία “έναν καφέ παρακαλώ”, το γκαρσόνι να απαντά “άμεσα” αντί αμέσως. Αλλά, η αντιπολίτευση ζητά να συγκληθεί άμεσα συμβούλιο πολιτικών αρχηγών ή δεν με αφορά άμεσα κπα. Ακόμα το επίρρημα αδιάκριτα σημαίνει χωρίς διακριτικότητα, αγενώς και το αδιακρίτως σημαίνει χωρίς διάκριση χωρίς εξαίρεση. Το ίδιο συμβαίνει και με τα επιρρ. έκτακτα (πολύ ωραία) και εκτάκτως· το ένα είναι τροπικό π.χ. περάσαμε έκτακτα (ωραιότατα) το βράδυ, αλλά, θα φύγω ή έφυγα εκτάκτως (χρονικό) για το χωριό...
Όσο για κάποια παραθετικά, τα επίθετα τα είχαμε χωρίσει σε τριγενή και τρικατάληκτα και σε τριγενή και δικατάληκτα· όπως ο καλός, η καλή, το καλό και ο, η ευγενής το ευγενές. Αυτά είναι απλά... Ωστόσο αυτό που είναι ακατανόητο είναι να λέμε “νους υγιής εν σώματι υγιεί” πιστεύω πως δεν ειν’ έτσι· είναι λάθος! γιατί είναι ο υγιής, η υγιής το υγιές· το σώμα λοιπόν είναι υγιές και όχι υγιή. Όπως ο αξιοπρεπής, η αξιοπρεπής το αξιοπρεπές, ο, η ευγενής το ευγενές κ.λπ κ.λπ.
Όμως, τελευταία έμαθα πως η γενική πληθυντικού του όρους δεν είναι των ορέων αλλά των όρων! Ναι καλά διαβάσατε…
Ωστόσο εσείς αν θέλετε το διαβάζετε(!) ή το ακούτε στην εκκλησία. Όπως αν θέλετε μπορείτε να διαβάσετε τον ψαλμό τού Δαυίδ που γράφει: “επί των ορέων στήσονται ύδατα”, “ο απτόμενος των ορέων και καπνίζονται”, αναμέσον των ορέων διελεύσονται ύδατα”. Εγώ όμως που το άκουσα από την τηλεόραση “θέλοντας και μη”,
βοηθήστε σας παρακαλώ γιατί όπως πάμε, πολλοί είμαστε έτοιμοι να πάρουμε τα όρη και τα βουνά! Τώρα, αν κάποιοι ακούγοντας αυτά νομίζουν πως είναι ορέοι, αλλάζει το πρά(γ)μα.
* απλώς να συμπληρώσω πως ακριβώς το ίδιο ισχύει και με το “επέτρεψέ μου” ή “επίτρεψέ μου”