Βρισκὀμαστε σήμερα συγκεντρωμένοι στον ιερό αυτό χώρο καλεσμένοι από την ιστορική συνείδηση τού νησιού μας. Η Χίος καλλιεργεί αυτή την συνείδηση για πολλούς αιώνες, για χιλιετίες ιστορίας, ελληνικής γλώσσας και παράδοσης – αλλά η συγκεκριμένη αναφορά μας θα ξεκινήσει από την εγκατάσταση τού πρώτου Λωβοκομείου στο Αιγαίο το 1376 από τούς Τζουστινιάνι, δημιουργούς τής πρώτης γενοβέζικης μαόνας πού διοίκησε το νησί. Οι Τζουστινιάνι ανέδειξαν τη Χίο σέ εμπορικό κέντρο της ανατολικής Μεσογείου, μἐ εμπορικές συναλλαγές από τη Μαύρη Θἀλασσα και την Πόλη μέχρι την Αλεξάνδρεια και την Μασσαλία. Η λειτουργεία λωβοκομείου [με τά βασικά ιατρικά μέσα τής εποχής βἐβαια] στον χώρο πού σἀς περιβάλλει [χώρο πού οι χιώτες και οι καθολικοί εποικοι ονόμαζαν κοιλάδα τής Αγίας Υπακοής κατά παράφραση τής Επηκόου Αφροδίτης και κατόπιν επί Βυζαντινών χρόνων τής Επηκόου Παναγίας (εορτή στις 15 Αυγούστου με την Κοίμηση τής Θεοτόκου αλλά αργότερα στη Γενἐσιο τής Θεοτόκου στις 8 Σεπτ!!) και πού οι κάτοικοι τού Κοφηνά σήμερα αποκαλούν ακόμα κοιλάδα τού Σίφη] αποτελούσε αναγκαιότητα για τά διεθνή πληρώματα πού επισκέπτονταν το νησί και απευθυνόταν αποκλειστικά στα θύματα τής λέπρας, τής βιβλικής, αποτρόπαιας, παραμορφωτικής ασθένειας πού αποτελούσε το φόβητρο τής εποχής, ιδιαιτέρως των ναυτικών πού ζούσαν για μεγάλα διαστήματα αποκλεισμένοι μεταξυ ουρανού και θάλασας.
Το γενοβέζικο λωβοκομείο τής Χίου είναι χρονολογικά το πρώτο στην περιοχή τού Αιγαίου και πρωτοπόρο στην περίθαλψη τής λέπρας. Από ότι γνωρίζουμε, λειτούργησε αδιάκοπα καθ’ὀλη την γενουατική περίοδο [1346-1566], καθ’ ὀλη την οθωμανική κατοχή [1566-1912] και κατόπιν, από την απελευθέρωση τού 1912 μέχρι την τελική, κοινωνικά παραδεκτή θεραπεία τής λἐπρας χάρη στὀν Hansen κατἀ τἠν δεκαετἰα τού 1950.
Τὀ λωβοκομείο Χίου παράμεινε ανέκαθεν στενά συνδεδεμένο με την πόλη και την κοινωνία τής Χίου πού το περιέβαλε και το υποστήριζε, ακόμη και κατά τη διάρκεια τής οθωμανικής κυριαρχίας – αναφέρονται δωρεές και ανοικοδομήσεις ειδικά για τούς λεπρούς από την οικογένεια Καλβοκορέση-Μουζάλα από το 1737 αλλά σίγουρα υπήρξαν και άλλες πολλές. Τά φιλανθρωπικά καταστήματα τής ελληνικής ομογένειας Λονδίνου και Μάντσεστερ επίσης προσέφεραν ετήσιες εισφορές βοήθειας σέ χρήματα και ιατρικά υλικά, μέσω των οικογενειών Ράλλη, Σκυλίτση, Αργέντη, Μαυρογορδάτου, Σγούτα, Δρομοκαιτη κ.α. Με τἰς σφαγές τού 1822 κατακάηκαν τά κτίρια και οι ασθενείς σφαγιάστηκαν ή απέθαναν εγκαταλελειμμένοι. Το ιδρυμα τού Λωβοκομείου ξαναλειτούργησε το 1831 με 30 νεόδμητα οικήματα και δέχτηκε λεπρούς από διάφορα μέρη τἠς Ελλάδος, κυρίως νησιά τού Αιγαίου, και πάλι χάρη σέ δωρεἐς και προοδευτικές ευεργεσίες των Χίων ομογενὠν τἠς Αγγλίας. Εθεωρείτο κατά γενική ομολογία το καθαριότερο, το πλέον καλώς διοικούμενο ιδρυμα το οποίο παρείχε ανέσεις και πλήρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στους ασθενείς του. Το 1909, με σχέδια και επίβλεψη τού μηχανικού Ιωάννη Μπερικέτη, και με τήν γεναιοδωρία των εν Λονδίνω φιλανθρωπικών καταστημάτων, υπήρξε εκ νέου ανακαίνιση πλήρης με σιδερένιες κολώνες αντισεισμικές πού εισήχθησαν από την Αγγλία, με τούβλα από την Μασσαλία και με χρωματισμένο σοβά από πατητή πορσελάνα σέ μία σημαντική προσπάθεια να αποφευχθεί η επανάληψη των καταστροφων από τούς σεισμούς τού 1881.
Θα έχουμε τη χαρἀ νἀ ακούσουμε την ιατρική/θεραπευτική πλευρά τού θέματος από τον ειδήμονα ιατρό και μέχρι πρόσφατα βουλευτή Χίου Δρ Ανδρέα Μιχαηλίδη – θα ακολουθήσει η ιστορική/κοινωνική περιγραφή τής ζωής τού λωβοκομείου Χίου από τον συγγραφέα Γιάννη Μακριδάκη, μέρος τού έργου τού οποίου είναι συνδεδεμένο με το λωβοκομείο, μἐ τίς προσωπικές ιστορίες λεπρών μέσα και έξω από το ιδρυμα και μάλιστα για την συγκεκριμενη επικοινωνία Κοφινἀ-Σπιναλόγκας την οποια δεν θα σας αποκαλύψω εκ των προτέρων.
Η ομιλία του Μιχ. Μόσχου στην διάρκεια της εκδήλωσης για το Λωβοκομείο
Σέ αυτό το σημείο ἀλλωστε συνδέεται μἐ τὀ λωβοκομείο Χίου και η σημερινή καλοδεχούμενη παρουσία τής συγγραφέως Victoria Hislop, την οποία όλοι σας γνωρίζετε ὀχι μόνο απὀ Τὀ Νηςἰ, την συγκινητική ιστορία τής Σπιναλόγκας και τής κοινότητας λεπρών πού δημιουργήθηκε εκεί, αλλά και από το γενικότερο φιλελληνικό της έργο, ιδιαίτερα την συμμετοχή της στην επιτροπή αποκαταστασης των Ελγινείων γλυπτών και τής αναγνώρισης εθνικών καταστροφών πού έχει υποστεί η χώρα μας. Σας παρακαλω να την καλωσορίσουμε στην πρώτη της επίσκεψη στο νησί μας με ένα θερμό χειροκρότημα !!
Βρισκόμαστε κ & κ σέ ένα χώρο ιερό, αγιασμένο από τον ανθρωπινο πόνο έξη αιώνων, ευλογημένο από την αφοσίωση, φροντίδα και αγάπη τής κοινωνία τού νησιού μας προς όλους τούς πάσχοντες μέχρι την ιατρική τους θεραπεία και την δύσκολη, δυσκολότατη αποδοχή τους από την κοινωνία πού τούς περιέθαλψε αλλά και φοβήθηκε να τούς αποδεχθεί, υγιείς, παραμορφωμένους πολλές φορές, εξόριστους από τη ζωή. Και στο σημείο αυτό πρέπει ολοι να θυμηθούμε και να επαινέσουμε τίς ακάματες, φιλεύσπλαχνες προσφορές τού Συλλόγου Κοφινά πού στήριξε με αφοσίωση το Λωβοκομείο Χίου από την δεκαετία τού 1930 μέχρι την τελική χανσενική θεραπεία τού 1953-57, οπότε και το Λωβοκομείο σταμάτησε να λειτουργεί.
Θεωρὠ τιμἠ μου και τιμή όλων υμών [το υ με υψιλον] πού βρισκόμαστε συγκεντρωμένοι σήμερα στον ξεχασμένο χώρο τού Λωβοκομείου Χίου ὀπου επί 6 αιώνες υπέφεραν, μαρτύρησαν και εξέπνευσαν χιλιάδες ασθενείς από την επάρατη αυτή νόσο. Οσοι από εμάς έχουν επισκεφτεί τούς εσωτερικούς χώρους των κοιτώνων και αναρρωτηρίων θα έχουν κοντοσταθεί με συγκίνηση στα στιχάκια ονείρων και αγάπης πού χαράκτηκαν στὀν σκληρό σοβά, καθώς και στις μαρμαρόπλακες πού σκεπάζουν συλλογικούς τάφους αυτών πού εξέπνευσαν, μόνοι, πονεμένοι, παραμορφωμενοι, αβοήθητοι – με μοναδικη παρηγοριά τον ιερέα τής Παναγίας Επηκόου. Ένα μέρος τού μαρτυρίου μοιράστηκαν μαζί τους και οι περιθάλποντες γιατροί, νοσοκόμοι, φροντιστές, ιερείς – και εδώ θα αναφἐρω τον ιερέα τής Επηκοου Παναγίας Ανθιμο, ο οποίος κατόρθωσε να σώσει 4 λεπρούς από την μήνη των Οθωμανὠν κατά τίς σφαγές τού 1822 κρύβωντάς τους στον υπόγειο θὠλο τού μικρού ρεύματος πού ρέει κάτω από την μικρή αυτή χαράδρα και ο οποίος πρωτοστάτησε στην ανοικοδόμηση και επαναλειτουργεία τού Λωβοκομείου το 1831, 8 χρόνια μετά το πέρας των σφαγών. Σίγουρα θα υπήρξαν και ἀλλοι, εξίσου αφοσιωμένοι ιερείς και πρεσβύτεροι. Ισως, σεβαστέ κ Μητροπολίτη Χίου, εκκρεμεί η αναγόρευση από την εκκλησία μας τού Αγίου Ανθίμου τού Κοφινά.
Βρισκόμαστε κ & κ σέ χώρο ιερό, σε χώρο χριστιανικής αλληλεγγὐης, αγἀπης και ανεξάντλητης πίστης στην αιώνια ζωή. Για γενεἐς επί γενεών, τά χώματα πού πατούμε είναι εμποτισμένα με την ελπίδα τής Ανάστασης τού Κυρίου. Είναι καιρός πλέον [κ Δήμαρχε, κ Περιφερειάρχα, κύριοι βουλευτές] το νησί μας να αναγνωρίσει την λαμπρή ιερότητα τού χώρου και να τον ανασύρει από την αφάνεια.